Phổ biến, giáo dục pháp luật trực tiếp (tuyên truyền miệng) là hình thức phổ biến, giáo dục pháp luật được sử dụng rộng rãi, thường xuyên bởi rất nhiều nhân tố trong đó nhân tố không thể thiếu được, giữ vai trò quyết định đến hiệu quả của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật chính là đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật.
Tại tỉnh Nam Định, ngay từ năm 1997, UBND tỉnh đã thành lập “Tổ tuyên truyền pháp luật ” gồm 24 đồng chí từ các Sở, ban, ngành tiến hành tuyên truyền giáo dục ở cơ quan, ngành, đoàn thể mình; tiến hành biên soạn, khai thác các loại tài liệu pháp luật phục vụ cho công tác tuyên truyền.Thực hiện Chỉ thị số 02/1998/CT-TTg về việc tăng cường công tác phổ biến giáo dục pháp luật trong giai đoạn hiện nay và Quyết định số 03/1998/QĐ-TTg về việc ban hành kế hoạch triển khai công tác phổ biến giáo dục pháp luật từ năm 1998-2002 nhất là quy chế báo cáo viên pháp luật tại Quyết định số 210/1999/QĐ-BTP của Bộ tư pháp, ngày 24/12/1999, UBND tỉnh Nam Định đã ra quyết định kiện toàn và công nhận báo cáo viên pháp luật cấp tỉnh và giao cho Sở Tư pháp quản lý, tổ chức hoạt động của đội ngũ báo cáo viên pháp luật. Tính đến nay toàn tỉnh Nam Định đã có gần 300 báo cáo viên pháp luật đang hoạt động ở các ngành, các địa phương tham gia phổ biến giáo dục pháp luật tại các cơ quan, đơn vị và cụm dân cư.
Là cơ quan trực tiếp quản lý tổ chức các hoạt động của báo cáo viên pháp luật, ngay trong năm 1998, Tư pháp Nam Định đã chủ động xây dựng kế hoạch tăng cường các mối quan hệ với các Sở, ban, ngành, đoàn thể để triển khai đầu kỳ (bình quân 3 tháng 1 lần), sinh hoạt tập trung toàn thể báo cáo viên nhằm phổ biến các văn bản pháp luật. Ngoài ra, còn phối hợp với các cơ quan hữu quan biên tập nhiều loại tài liệu về nghiệp vụ phổ biến giáo dục pháp luật, các quy định pháp luật theo từng lĩnh vực để cung cấp cho các báo cáo viên làm tài liệu tham khảo và sử dụng vào việc tuyên truyền ở cơ sở. Không chỉ dừng lại ở đây, tỉnh Nam Định đã chủ động xây dựng được gần 2.000 tuyên truyền viên pháp luật cấp xã mà nòng cốt là cán bộ trong Ban tư pháp cấp xã, hoà giải viên cơ sở và một số ban, ngành, đoàn thể ở địa phương. Đội ngũ này tổ chức tiến hành tuyên truyền pháp luật tại mọi thôn xóm trên địa bàn tỉnh, góp phần giảm bớt đơn thư khiếu nại, giúp người dân tin vào pháp luật, tạo sự yên bình nơi xóm ngõ.
Luôn xác định vai trò quan trọng của đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật, tỉnh Nam Định rất chú trọng tổ chức tập huấn thường xuyên dưới nhiều hình thức phong phú. Thông qua việc tổ chức các cuộc thi hoà giải viên (cuộc thi hoà giải viên giỏi lần thứ nhất năm 2000 và cuộc thi hoà giải viên giỏi lần thứ hai năm 2005) đã thu hút được hàng nghìn người tham dự, qua đó đã bồi dưỡng kiến thức pháp luật cho đội ngũ này. Ngoài ra, nhằm củng cố trình độ hiểu biết pháp luật cho cán bộ, công chức, người lao động trong cơ quan, đơn vị mình, các ngành thành viên của Hội đồng phối hợp công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đã tổ chức nhiều lớp tập huấn nghiệp vụ chuyên môn, tập huấn cho các đối tượng báo cáo viên pháp luật của ngành. Trong các năm 2005-2007, Sở Tư pháp đã phối hợp với Sở Nội vụ tổ chức 04 lớp tập huấn nghiệp vụ tư pháp trong đó có nghiệp vụ phổ biến, giáo dục pháp luật cho gần 700 lượt cán bộ Tư pháp cấp xã, phường, thị trấn. Liên đoàn lao động tỉnh tổ chức Hội nghị tập huấn về Luật thanh tra, Luật khiếu nại - tố cáo cho 80 cán bộ, công nhân, viên chức, người lao động trong cơ quan và trong các đơn vị sự nghiệp. Năm 2007, Sở Tư pháp đã phối hợp với Ban Tuyên giáo tỉnh uỷ tổ chức tập huấn nghiệp vụ pháp luật cho đội ngũ báo cáo viên pháp luật và báo cáo viên của Đảng; phối hợp với Trường Chính trị Trường Chinh tập huấn tổ chức hội nghị tập huấn Luật bầu cử đại biểu Quốc hội cho báo cáo viên pháp luật các ngành, các tổ chức đoàn thể, các huyện, thành phố và báo cáo viên của Đảng. Nhằm phát huy vai trò của đội ngũ hoà giải viên cơ sở, Sở Tư pháp Nam Định đã chỉ đạo, phối hợp với các huyện tổ chức tập huấn nghiệp vụ kỹ năng, cung cấp kiến thức pháp luật trên các lĩnh vực pháp luật về hình sự, xử lý vi phạm hành chính, khiếu nại tố cáo, pháp lệnh hoà giải cơ sở cho hơn hầu hết các hoà giải viên đang trực tiếp làm tuyên truyền viên pháp luật ở xã, phường, thị trấn trong toàn tỉnh.
Có thể nói lực lượng báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật là lực lượng nòng cốt quan trọng trong hoạt động tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật. Do được xây dựng trên cơ sở các cán bộ, công chức đang hoạt động đa ngành, đa lĩnh vực nên hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật được triển khai đồng bộ, toàn diện ở hầu hết các lĩnh vực. Và cách thức phổ biến cũng đa dạng, ngoài việc tuyên truyền miệng tại các cuộc họp chuyên đề hoặc một buổi phổ biến, giáo dục pháp luật đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên còn thông qua hoạt động chuyên môn của mình để chuyển tải quy định của pháp luật đến người nghe.
Trong thời gian tới, để có thể nâng cao hiệu quả của đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật, tỉnh Nam Định cần đầu tư nhiều thời gian hơn nữa cho việc tham gia sinh hoạt tập trung của đội ngũ này; các cơ quan đơn vị có báo cáo viên cần sắp xếp thời gian, tạo điều kiện hơn nữa cho báo cáo viên hoạt động có hiệu quả. Đồng thời cần có nhiều sự liên hệ hai chiều từ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật với cơ quan quản lý trực tiếp, biên soạn, in ấn và phát hành tài liệu pháp luật cung cấp cho báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật./.
Trần Thị Hồng Nhung