Sửa đổi Luật GĐTP: Đòi hỏi cấp thiết từ công cuộc cải cách tư pháp, chống tham nhũng - Bài 1

03/11/2025
Sửa đổi Luật GĐTP: Đòi hỏi cấp thiết từ công cuộc cải cách tư pháp, chống tham nhũng - Bài 1
Triển khai thi hành Luật Giám định tư pháp năm 2012 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), công tác giám định tư pháp đã có những bước chuyển biến tích cực, ngày càng đi vào nền nếp, hiệu quả. Tuy nhiên, thời gian gần đây, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chỉ đạo mới về công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật, cải cách hành chính và thực tiễn của công cuộc cải cách tư pháp, cải cách hành chính, đấu tranh, phòng, chống tội phạm, nhất là về tham nhũng, kinh tế đã đặt ra những yêu cầu hoàn thiện pháp luật về giám định tư pháp.
Bài 1: Tạo cơ sở pháp lý mang tính đột phá, phát triển bền vững cho công tác giám định tư pháp

Việc sửa đổi, bổ sung các quy định của Luật Giám định tư pháp nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập về thể chế, pháp luật, tạo cơ sở pháp lý mang tính đột phá, phát triển bền vững cho tổ chức, hoạt động giám định tư pháp, góp phần giải quyết các vụ án kịp thời, khách quan, đúng pháp luật, nâng cao chất lượng của hoạt động tố tụng…

Nhiều bước chuyển biến tích cực 

Sau gần 13 năm triển khai thi hành Luật Giám định tư pháp (GĐTP) năm 2012 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020), công tác GĐTP đã có những bước chuyển biến tích cực, ngày càng đi vào nền nếp, hiệu quả; hệ thống quy định pháp luật về GĐTP ở các lĩnh vực tiếp tục được hoàn thiện; đội ngũ người làm GĐTP, hệ thống tổ chức GĐTP tiếp tục được củng cố và phát triển (Trên toàn quốc có 139 tổ chức GĐTP công lập; 580 tổ chức GĐTP theo vụ việc và 2 Văn phòng GĐTP; 7.136 giám định viên tư pháp và 2.621 người GĐTP theo vụ việc); hiệu quả hoạt động GĐTP ngày càng được nâng cao; quản lý nhà nước về GĐTP từng bước đổi mới, đi vào chiều sâu và toàn diện hơn. Nhìn chung, công tác GĐTP đã hỗ trợ tích cực hơn cho hoạt động tố tụng.

Tuy nhiên, trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã có các chủ trương, chỉ đạo mới về công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật, cải cách hành chính. Nổi bật là Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới; Chỉ thị số 43-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực thành pháp luật của Nhà nước; Báo cáo số 3113-BC/ĐĐQH15 về kết quả “Giám sát, làm rõ sai phạm, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc tham mưu, ban hành chính sách, pháp luật có thiếu sót, sơ hở, bất cập liên quan đến lĩnh vực giám định, định giá tài sản”; Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới…

Ngoài ra, hiện nay, nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoạt động GĐTP đã được sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới. Các văn bản nêu trên có nhiều quy định tác động trực tiếp đến tổ chức và hoạt động GĐTP.

Bên cạnh đó, trước yêu cầu ngày càng cao của công cuộc cải cách tư pháp, cải cách hành chính, đấu tranh, phòng, chống tội phạm, nhất là về tham nhũng, kinh tế, công tác GĐTP đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập. 

Trong đó, pháp luật về GĐTP còn một số quy định không phù hợp với thực tiễn phát sinh, gây khó khăn, vướng mắc cho hoạt động GĐTP. Cụ thể, quy định về tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm giám định viên tư pháp, công nhận người, tổ chức GĐTP theo vụ việc còn chưa cao để bảo đảm chất lượng của đội ngũ người GĐTP; quy định về thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp ở các cơ quan Trung ương còn chưa phù hợp; quy định về phạm vi xã hội hóa lĩnh vực GĐTP chưa bảo đảm huy động được nguồn lực xã hội, phát triển lĩnh vực GĐTP đối với một số lĩnh vực mà xã hội có nhu cầu lớn, thường xuyên; quy định về trưng cầu GĐTP còn chưa chặt chẽ, chưa có quy định về căn cứ đánh giá, sử dụng kết luận GĐTP; quy định về chi phí GĐTP không còn phù hợp với thực tế; chưa có sự phối hợp trong hoạt động, quản lý GĐTP giữa các ngành, các cấp, nhất là giải quyết kịp thời vướng mắc, khó khăn nổi cộm về GĐTP còn chưa khả thi; thiếu quy định về trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng tại địa phương đối với công tác GĐTP…

Chất lượng đội ngũ người GĐTP tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn hạn chế; một bộ phận người làm GĐTP còn thiếu kiến thức pháp luật và kỹ năng nghiệp vụ giám định; còn thiếu đội ngũ giám định viên tư pháp có trình độ chuyên sâu; thẩm quyền, trình tự, thủ tục bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp còn vướng mắc. Một số tổ chức GĐTP công lập còn gặp khó khăn về cơ sở vật chất; còn thiếu các tổ chức GĐTP theo vụ việc hoạt động chuyên môn sâu trong một số lĩnh vực như công nghệ thông tin, công nghệ cao. Chủ trương xã hội hóa trong lĩnh vực GĐTP còn hạn chế, chưa thực sự phát huy hiệu quả trên thực tế; chưa có cơ chế huy động, thu hút các tổ chức chuyên môn, công nghệ cao tham gia vào hoạt động GĐTP.

Hoạt động GĐTP trong một số trường hợp còn tồn tại, hạn chế cả ở khâu trưng cầu và tiếp nhận, thực hiện giám định. Một bộ phận người trưng cầu giám định trưng cầu các Bộ, cơ quan chuyên môn ở cấp Trung ương gây quá tải, ảnh hưởng tiến độ giám định và giải quyết vụ án; nội dung trưng cầu chưa cụ thể, chưa phù hợp với phạm vi chuyên môn của người được trưng cầu; thời hạn giám định chưa phù hợp với tính chất, yêu cầu vụ việc. Một bộ phận người tiếp nhận, thực hiện giám định chậm cử người thực hiện giám định hoặc kéo dài việc tiếp nhận, thực hiện việc giám định, thậm chí có biểu hiện đùn đẩy, từ chối giám định không có lý do chính đáng; nội dung kết luận giám định trong một số trường hợp còn chung chung. Việc phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị cùng tham gia thực hiện vụ việc giám định để kịp thời giải quyết các vướng mắc, khó khăn phát sinh chưa chặt chẽ, chưa hiệu quả.

Việc quản lý, sử dụng chi phí GĐTP còn bất cập, vướng mắc; cơ chế tài chính trong hoạt động GĐTP chưa cụ thể; chi phí, bồi dưỡng giám định chưa được bảo đảm đầy đủ, kịp thời; chính sách, chế độ ưu đãi chưa đủ mạnh để khuyến khích, thu hút các chuyên gia, tổ chức chuyên môn có năng lực tham gia vào hoạt động GĐTP. Một số Bộ, ngành, địa phương còn chưa quan tâm, chăm lo đúng mức cho tổ chức và hoạt động GĐTP; việc phối hợp, thông tin giữa cơ quan tiến hành tố tụng với các cơ quan quản lý nhà nước GĐTP còn chưa kịp thời và hiệu quả.

Trước yêu cầu thực tiễn nêu trên đối với hoạt động GĐTP, đồng thời nhằm tiếp tục thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước để góp phần quan trọng trong việc khắc phục những hạn chế, bất cập hiện nay trong hoạt động GĐTP, đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu của hoạt động tố tụng, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong tình hình mới thì việc sửa đổi Luật GĐTP hiện hành là rất cần thiết.

Góp phần giải quyết các vụ án đúng pháp luật, nâng cao chất lượng tố tụng

Theo Bộ Tư pháp, việc xây dựng dự án Luật GĐTP (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về cải cách tư pháp, đấu tranh, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với quy định pháp luật có liên quan. Đồng thời, sửa đổi, bổ sung các quy định nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập về thể chế, pháp luật, tạo cơ sở pháp lý mang tính đột phá, phát triển bền vững cho tổ chức, hoạt động GĐTP, góp phần giải quyết các vụ án kịp thời, khách quan, đúng pháp luật, nâng cao chất lượng của hoạt động tố tụng. Cùng với đó, nâng cao chất lượng đội ngũ người GĐTP, tổ chức và hoạt động của tổ chức GĐTP, chất lượng hiệu quả trưng cầu và thực hiện GĐTP; tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước và trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng đối với công tác GĐTP.

Việc xây dựng Luật phải tiếp tục thể chế hóa chính xác, đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng, nhất là Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực về công tác GĐTP; thể chế hóa chủ trương, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về đổi mới tư duy công tác xây dựng pháp luật, cải cách thủ tục hành chính; ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong hoạt động GĐTP. Hoạt động GĐTP phải góp phần đáp ứng tốt yêu cầu của hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án; đóng góp tích cực cho công cuộc đấu tranh, phòng, chống tội phạm, nhất là tội phạm tham nhũng, kinh tế, gắn với thực hiện cải cách hành chính, cải cách tư pháp và yêu cầu về hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật.

Luật được sửa đổi cũng phải kế thừa, phát triển những quy định đã phát huy hiệu quả trong thực tiễn; sửa đổi, bổ sung các quy định về tiêu chuẩn người GĐTP, tổ chức GĐTP, phạm vi thành lập Văn phòng GĐTP, phân cấp tiếp nhận trưng cầu, yêu cầu GĐTP, thời hạn GĐTP, quyền và nghĩa vụ của người trưng cầu, thực hiện GĐTP nhằm củng cố, phát triển hệ thống tổ chức, người GĐTP, nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động GĐTP. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về GĐTP, trong đó cần tăng cường hơn các biện pháp, công cụ quản lý cho các cơ quan thực hiện nhiệm vụ quản lý chung và phát huy hơn nữa vai trò, trách nhiệm của các Bộ, ngành chủ quản cũng như các cơ quan tiến hành tố tụng cấp Trung ương và cấp tỉnh đối với công tác GĐTP; tăng cường thông tin, phối hợp liên ngành và chia sẻ dữ liệu về tổ chức, hoạt động và quản lý GĐTP giữa các ngành, các cấp…
 
T.Hoàng


Các tin khác