Ông Nguyễn Thắng Lợi, Cục trưởng Cục Quản lý Thi hành án dân sự (THADS) (Bộ Tư pháp), trong cuộc trao đổi với phóng viên xung quanh những nội dung đáng chú ý của dự thảo Luật THADS (sửa đổi), đã nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật lần này nhằm mục tiêu bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của bản án, quyết định đã có hiệu lực.
Kỳ cuối: Bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của bản án, quyết định đã có hiệu lực
Thưa ông, xin ông cho biết, những nội dung chính được sửa đổi của Luật THADS lần này?
- Dự thảo Luật THADS (sửa đổi) được xây dựng trên cơ sở bám sát 5 Chính sách đã được Chính phủ thông qua, đồng thời thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp quyền và hoàn thiện thể chế THADS. Trên cơ sở đó, dự thảo Luật đã sửa đổi một số nhóm nội dung chính sau đây:
Thứ nhất, quy định đầy đủ hơn các loại bản án, quyết định được thi hành để thống nhất với các Luật liên quan, đồng thời, quy định các nguyên tắc, hành vi bị nghiêm cấm trong THADS nhằm nâng cao tính răn đe và kỷ cương trong thi hành án.
Thứ hai, quy định hoàn thiện tổ chức, hoạt động, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan THADS, người có thẩm quyền trong THADS, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân; vai trò, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan trong hoạt động THADS theo chủ trương tại Kết luận số 162-KL/TW ngày 06/6/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua Đề án tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy hệ thống THADS bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả và các văn bản của Trung ương.
Thứ ba, hoàn thiện các quy định về quyền, nghĩa vụ của đương sự, người có quyền, nghĩa vụ liên quan cùng với các quy định về trình tự, thủ tục thi hành án theo hướng khoa học, minh bạch, đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí nhưng vẫn bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên; quy định cụ thể hơn về xác minh điều kiện thi hành án, cưỡng chế, xử lý tài sản, công khai, minh bạch trong việc bán đấu giá, nộp và chi trả tiền thi hành án.
Thứ tư, hoàn thiện quy định về trách nhiệm của Nhà nước trong đầu tư, bảo đảm cơ sở vật chất, trang thiết bị, ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động thi hành án. Dự thảo Luật quy định tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số với cơ chế phối hợp, chia sẻ dữ liệu giữa cơ quan THADS và các cơ quan, tổ chức như: đăng ký đất đai, ngân hàng, tổ chức tín dụng khác, cơ quan quản lý dân cư, tài sản…
Thứ năm, thể chế hóa chủ trương xã hội hóa một số hoạt động THADS với cơ chế và lộ trình phù hợp theo Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, trong đó, dự thảo Luật đã quy định về Văn phòng THADS và Thừa hành viên.
Xin ông cho biết những kết quả thể chế hóa Kết luận số 162-KL/TW ngày 06/6/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và tình hình triển khai thực hiện mô hình tổ chức THADS trong thời gian qua?
- Trước hết, Kết luận số 162-KL/TW ngày 06/6/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư thông qua Đề án sắp xếp, tinh gọn bộ máy hệ thống THADS bảo đảm hoạt động hiệu lực, hiệu quả chính là cơ sở chính trị quan trọng cho việc hoàn thiện pháp luật về THADS. Căn cứ Kết luận số 162-KL/TW, dự thảo Luật đã thể chế hóa một số nội dung như sau:
- Quy định hệ thống THADS gồm: Cơ quan quản lý THADS thuộc Bộ Tư pháp, Bộ Quốc phòng; cơ quan THADS 1 cấp tại địa phương (gồm 34 cơ quan THADS tỉnh, thành phố, trong đó có 355 Phòng THADS khu vực được đặt thống nhất và tương đồng với 355 Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân khu vực).
- Quy định bảo đảm phù hợp, thống nhất về thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân các cấp trong hoạt động kiểm sát, kháng nghị, kiến nghị đối với cơ quan THADS (trong đó có các Phòng THADS khu vực); thẩm quyền tổ chức thi hành các bản án, quyết định của Tòa án nhân dân các cấp, trong đó có Tòa án nhân dân khu vực.
- Ngoài ra, còn nhiều nội dung khác nhằm thể chế hóa Kết luận số 162-KL/TW ngày 06/6/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư tại dự thảo Luật.
Về tình hình triển khai thực hiện mô hình tổ chức THADS, dù mới đi vào vận hành trong thời gian ngắn, mô hình tổ chức THADS mới có thể nói đã chuyển đổi thành công, bảo đảm công việc diễn ra thông suốt, không gián đoạn, quyền lợi của người dân và doanh nghiệp được bảo đảm. Kết quả bước đầu rất tích cực: toàn quốc đã vượt chỉ tiêu Quốc hội giao cả về số việc và số tiền thi hành án, một minh chứng khách quan cho thấy hiệu quả không những được duy trì mà còn được nâng cao.
Nhiều mặt công tác cũng ghi nhận chuyển biến tích cực.
Về thể chế, dự thảo Luật THADS (sửa đổi) đã được xây dựng phù hợp với mô hình mới; 100% cơ quan THADS cấp tỉnh đã ban hành quy định chức năng, nhiệm vụ các phòng theo hướng dẫn chung. Trong lĩnh vực chuyển đổi số, việc triển khai, sử dụng các phần mềm nghiệp vụ đã được các cơ quan THADS triển khai thực hiện tương đối hiệu quả. Lãnh đạo THADS các tỉnh, thành phố, lãnh đạo Phòng THADS khu vực, chấp hành viên, công chức có liên quan đã tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thi hành án. Trong đó phải kể đến các số liệu như: Tính đến ngày 21/10/2025: Toàn hệ thống THADS đã phát hành 298.984 biên lai điện tử, tương ứng số tiền trên 29 nghìn tỷ đồng; ban hành 27.798 Quyết định thi hành án qua phần mềm. Bên cạnh đó, Cục Quản lý THADS đang xây dựng phần mềm Tổ chức thi hành án và Trung tâm điều hành thông minh (IOC), dự kiến chạy thử tháng 12/2025; đồng thời thúc đẩy số hóa hồ sơ, tạo lập CSDL THADS phục vụ chuyển đổi số toàn diện.
Cơ sở vật chất được quan tâm đầu tư, bổ sung diện tích làm việc cho 34 cơ quan, tiếp nhận 7 trụ sở cũ, đồng thời hỗ trợ chỗ ở và kinh phí cho hàng trăm cán bộ khi sắp xếp lại tổ chức.
Điểm nổi bật của mô hình là đưa hệ thống THADS gần dân, sát dân và phục vụ Nhân dân tốt hơn. Người dân có thể trực tiếp yêu cầu thi hành án tại bất kỳ Phòng THADS khu vực nào trong phạm vi tỉnh, thành phố. Mô hình này cũng tạo điều kiện thuận lợi để cơ quan THADS cấp tỉnh phối hợp hiệu quả với các ngành như Tòa án, Viện kiểm sát, Công an trong công tác thi hành án, tháo gỡ khó khăn và giải quyết các “điểm nghẽn” phát sinh từ thực tiễn.
Như vậy, dù còn những khó khăn nhất định, nhưng qua thực tế vận hành cho thấy, bước đầu mô hình mới đã đem lại những hiệu quả nhất định, tạo không gian phát triển mới, thuận lợi hơn cho người dân và cả cơ quan THADS.
Được biết, dự thảo Luật THADS (sửa đổi) mới nhất dự kiến sửa đổi trình tự, thủ tục THADS theo hướng đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí. Ông có thể nói rõ hơn vấn đề này?
- Qua rà soát cho thấy thời gian trung bình để thi hành xong một vụ việc thi hành án vẫn còn dài, chi phí còn cao. Thực hiện yêu cầu về “rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí” theo Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Tư pháp đã rà soát, đề xuất sửa đổi các quy định về trình tự, thủ tục thi hành án và dự kiến giảm nhiều thời gian, chi phí tổ chức thi hành án so với quy định hiện hành. Một số nội dung được sửa đổi trong dự thảo Luật cụ thể là:
- Bổ sung quy định về tăng cường sử dụng, ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, hiện đại hóa hoạt động THADS nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị.
- Bổ sung quy định cơ quan THADS chủ động ra quyết định thi hành án đối với khoản bồi thường cho tổ chức, cá nhân được tuyên trong bản án, quyết định hình sự trong trường hợp cơ quan THADS đã thu được tiền ở giai đoạn tố tụng mà không cần chờ đơn yêu cầu thi hành án của người được thi hành án.
- Quy định phương thức thông báo thi hành án trực tiếp bằng phương tiện điện tử bên cạnh các phương thức khác nhằm giải quyết khó khăn, giảm thiểu chi phí và tăng cường ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong thông báo THADS, đặc biệt là trong các vụ đại án.
- Sửa đổi quy định về thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo hướng nhanh gọn, phù hợp với tính chất phải kịp thời của loại quyết định này.
- Bổ sung phương thức thanh toán tiền thi hành án qua chuyển khoản nhằm đơn giản hóa phương thức thanh toán tiền, giảm thời gian thi hành, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.
Luật THADS sửa đổi được thông qua, kỳ vọng sẽ giải quyết những vấn đề gì từ thực tiễn hiện nay?
- Bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của bản án, quyết định đã có hiệu lực là nguyên tắc hiến định, đồng thời cũng là mục tiêu sửa đổi Luật THADS lần này.
Do vậy, trước hết, Luật THADS sửa đổi sau khi được thông qua sẽ góp phần thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước về đổi mới tổ chức và hoạt động THADS. Đồng thời, Luật cũng sẽ khắc phục những tồn tại, hạn chế, vướng mắc, bất cập từ thực tiễn, bảo đảm các bản án, quyết định của Tòa án, cơ quan có thẩm quyền được thực thi hiệu quả. Trong đó, phải kể đến kỳ vọng sẽ góp phần giải quyết được tình trạng án tồn đọng, kéo dài trong những năm qua; giải quyết được khó khăn trong công tác bảo quản kho vật chứng thông qua việc sửa đổi quy định về trách nhiệm bảo quản vật chứng tại Điều 116 dự thảo.
Thứ hai, Luật THADS sửa đổi sẽ tiếp tục bảo vệ tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và Nhà nước nhờ đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian, tiết kiệm chi phí cho đương sự theo yêu cầu tại Nghị quyết số 27-NQ/TW; đồng thời, các quy định được sửa đổi cũng tăng tính minh bạch và trách nhiệm của cơ quan thi hành án, qua đó cũng sẽ giúp giảm bớt khâu trung gian, tăng khả năng giám sát của người dân và các bên liên quan, góp phần hạn chế khiếu nại, tố cáo phát sinh.
Thứ ba, Luật THADS sửa đổi sẽ tăng cường hiệu quả phối hợp giữa cơ quan THADS với các cơ quan, tổ chức liên quan (như Tòa án, Viện kiểm sát, cơ quan công an, tổ chức tín dụng, cơ quan đăng ký đất đai…) thông qua việc hoàn thiện các quy định về trách nhiệm phối hợp, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành án, nhất là đối với các vụ việc có tính chất phức tạp, giá trị lớn, liên quan đến bất động sản hoặc tài sản đặc thù.
Thứ tư, thể chế hóa Quy định số 183-QĐ/TW của Bộ Chính trị tại dự thảo Luật với các quy định về cơ chế bảo vệ, hỗ trợ người thi hành công vụ trong hoạt động THADS sẽ giúp chấp hành viên, người làm công tác thi hành án yên tâm thực thi nhiệm vụ. Cùng với đó là chính sách về đầu tư cho ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ chấp hành viên, người làm công tác thi hành án đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và cải cách hành chính trong ngành sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của toàn hệ thống THADS.
Xin cảm ơn ông!
Bình An (thực hiện)