Kỳ 4: Rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí thi hành án
Quy trình tổ chức thi hành án còn dài
Mặc dù trình tự, thủ tục trong Luật THADS hiện hành được đánh giá đã “từng bước được hoàn thiện, nghiêm minh nhưng vẫn bảo đảm tính nhân văn”. Tuy nhiên, Bộ Tư pháp đánh giá: Quy trình tổ chức thi hành án còn dài; để bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của các bên, cơ quan THADS phải thực hiện nhiều thủ tục, mất nhiều thời gian, chi phí.
Một số quy định về trình tự, thủ tục tổ chức thi hành án chưa rõ, chưa đầy đủ dẫn đến khó khăn trong việc thực hiện; có trình tự, thủ tục chưa quy định rõ thời hạn phải hoàn thành cũng như kết thúc thực hiện ở từng khâu, từng giai đoạn dẫn đến kéo dài thời gian tổ chức thi hành án, dễ xảy ra vi phạm hoặc tiêu cực, tốn kém chi phí.
Bên cạnh đó, chưa có cơ chế xử lý dứt điểm đối với những việc thi hành án theo đơn yêu cầu trong trường hợp người phải thi hành án chưa có điều kiện thi hành trong nhiều năm, cơ quan THADS đã thực hiện xác minh và tiến hành nhiều thủ tục nhưng vụ việc vẫn chưa có điều kiện thi hành, Nhà nước phải bảo đảm nhân lực, vật lực để theo dõi, xác minh định kỳ, trong khi loại việc này ngày càng tăng lên.
Thực hiện yêu cầu, nhiệm vụ về hoàn thiện cơ chế nâng cao chất lượng, hiệu quả THADS theo hướng rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí theo Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương; đồng thời khắc phục những tồn tại, hạn chế, vướng mắc, bất cập từ thực tiễn công tác THADS, dự thảo Luật có trọng tâm sửa đổi, bổ sung các quy định về trình tự, thủ tục THADS.
Luật THADS và các văn bản hướng dẫn thi hành đã quy định thời hạn cho hầu hết các thủ tục thi hành án. Qua rà soát các quy định và từ thực tiễn có thể thấy, tổng số thời gian tổ chức thi hành xong một vụ việc với đầy đủ các thủ tục, tình huống pháp lý từ khi ra quyết định thi hành án đến khi kết thúc vẫn còn dài, chi phí còn cao. Thực hiện yêu cầu về “rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí” theo Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Tư pháp đã rà soát từng thời hạn, thủ tục trong quy trình tổ chức thi hành án; trên cơ sở đó, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung các điều khoản và dự kiến giảm nhiều thời gian và chi phí tổ chức thi hành đối với một vụ việc nêu trên.
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt trong các “đại án”
Dự thảo Luật đã bổ sung điều luật quy định về tăng cường sử dụng, ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, hiện đại hóa hoạt động THADS; bổ sung quy định cơ quan THADS chủ động ra quyết định thi hành án đối với khoản bồi thường cho tổ chức, cá nhân được tuyên trong bản án, quyết định hình sự trong trường hợp cơ quan THADS đã thu được tiền ở giai đoạn tố tụng mà không cần chờ đơn yêu cầu thi hành án của người được thi hành án.
Quy định phương thức thông báo thi hành án trực tiếp bằng phương tiện điện tử bên cạnh các phương thức khác nhằm giải quyết khó khăn, giảm thiểu chi phí và tăng cường ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong thông báo THADS, đặc biệt là trong các vụ đại án. Bổ sung phương thức thanh toán tiền thi hành án qua chuyển khoản; bổ sung quy định trong trường hợp không xác định được địa chỉ của người được thông báo là người nước ngoài hoặc công dân Việt Nam đang ở nước ngoài thì việc thông báo được thực hiện trên phương tiện điện tử.
Về thời hạn, dự thảo có nhiều đề xuất rút ngắn. Đơn cử như sửa đổi quy định về thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo hướng nhanh gọn, phù hợp với tính chất phải kịp thời của loại quyết định này, từ đó rút ngắn được thời gian tổ chức thi hành án.
Sửa đổi quy định giảm giá trong trường hợp tài sản đấu giá không thành, theo đó, chấp hành viên có quyền quyết định giảm giá trong thời hạn 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận được thông báo của tổ chức hành nghề đấu giá tài sản.
Ngoài ra, dự thảo bổ sung quy định nhằm xử lý đối với các trường hợp án chưa có điều kiện thi hành trong nhiều năm, cơ quan THADS đã thực hiện xác minh định kỳ nhưng người phải thi hành án vẫn không có điều kiện thi hành, Nhà nước phải bảo đảm nhân lực, vật lực, chi phí để theo dõi .
Dự thảo Luật THADS cũng đơn giản hóa một số thủ tục thi hành án như: Đơn giản hóa thủ tục thông báo thi hành án thông qua việc bổ sung quy định thông báo trực tiếp bằng phương tiện điện tử; đơn giản hóa các thủ tục thông báo trong quá trình định giá, bán đấu giá tài sản thi hành án nhưng vẫn bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự, người liên quan và nâng cao hiệu quả THADS. Bên cạnh đó, dự thảo Luật dự kiến lược bỏ 4 thủ tục hành chính đang do cơ quan THADS tỉnh, thành phố thực hiện.
Các quy định nói trên đem lại nhiều lợi ích về kinh tế cho các bên: người được, người phải thi hành án cũng như người có quyền và nghĩa vụ liên quan. Do các trình tự, thủ tục đã được rút ngắn; các thủ tục thi hành án đã bớt phức tạp. Cơ quan THADS cũng tiết kiệm thời gian và chi phí cho việc đi lại xác minh điều kiện thi hành. Đặc biệt, khi thực hiện thu, chi tiền qua không gian mạng, các trình tự, thủ tục về quản lý thu, chi tiền thi hành án được giản lược, đội ngũ công chức THADS có thể tập trung vào các nhiệm vụ chuyên môn nghiệp vụ, quản lý hiệu quả công việc và giảm nguy cơ tham nhũng, tiêu cực một cách tối đa.
| Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới, tại Việt Nam, trung bình để thi hành một bản án là 150 ngày trên tổng thời gian giải quyết một vụ việc là 400 ngày. Kết quả này cơ bản giữ nguyên từ năm 2014 đến năm 2019 và chưa có sự thay đổi đáng kể. Đây cũng là một nguyên nhân khiến cho xếp hạng về môi trường kinh doanh, năng lực cạnh tranh của Việt Nam còn hạn chế (xếp thứ 69/190 về môi trường kinh doanh, thứ 77/140 về năng lực cạnh tranh); trong khu vực ASEAN, vẫn chưa vào nhóm 4 nước dẫn đầu (đứng thứ 5 về môi trường kinh doanh, thứ 7 về năng lực cạnh tranh). |
Ông Trần Văn Dũng.
Ông Trần Văn Dũng, Trưởng THADS tỉnh Thanh Hóa: Cần quy định rõ trách nhiệm, cơ chế phối hợp để trình tự, thủ tục thi hành án được thông suốt, hiệu quả
Thời hạn thi hành án theo quy định hiện hành ở một số khâu còn dài, chưa phù hợp thực tiễn. Tôi đề nghị Ban soạn thảo rà soát, điều chỉnh để rút ngắn những mốc thời gian không cần thiết. Ví dụ, người trúng đấu giá bất động sản có thời hạn nộp tiền là một tháng. Theo tôi, thời gian này quá dài. Ai đã tham gia đấu giá thì phải có sẵn năng lực tài chính, nên có thể rút ngắn thời hạn để đẩy nhanh tiến độ, tiết kiệm thời gian, chi phí.
Về dự thảo Luật liên quan đến vấn đề trình tự, thủ tục có 3 nội dung tôi cho rằng cần cân nhắc.
Thứ nhất, Luật quy định rõ thời hạn, nhưng nhiều bản án lại có nội dung quá phức tạp, thiếu rõ ràng. Có vụ việc phải đề nghị tòa chỉnh sửa, thậm chí phải giám đốc thẩm lại mới có thể thi hành.
Nhiều tổ chức tín dụng, ngân hàng, doanh nghiệp và người dân phản ánh về tình trạng này. Nguyên nhân là do chất lượng bản án chưa cao, khiến cơ quan thi hành án bị “vướng” ngay từ đầu. Tôi đề nghị các cơ quan Tòa án quan tâm hơn đến chất lượng bản án. Bản án rõ ràng, đầy đủ thì chấp hành viên có thể ra quyết định thi hành ngay, không chậm trễ.
Đặc biệt, các vụ liên quan đến tranh chấp đất đai, tín dụng ngân hàng, hồ sơ thế chấp thường thiếu, sai sót nhiều, khiến việc thi hành rất khó. Vì vậy, ngay từ giai đoạn ban đầu, cần bảo đảm bản án đủ điều kiện để thi hành, tránh tình trạng “bản án có hiệu lực nhưng không thể thực hiện”.
Thứ hai, sau khi ra quyết định thi hành án, nếu đương sự không tự nguyện thì cơ quan thi hành án phải tiến hành xác minh điều kiện thi hành. Việc này phụ thuộc rất lớn vào sự phối hợp của các cơ quan liên quan như quản lý đất đai, ngân hàng, bảo hiểm, tổ chức tín dụng...
Thực tế, đây là giai đoạn vô cùng khó khăn. Nhiều hồ sơ đất đai bị thất lạc, trùng lặp giấy chứng nhận, hoặc thông tin không rõ ràng. Có những thửa đất chỉ một mảnh nhưng lại có vài giấy chứng nhận quyền sử dụng khác nhau. Tòa đã tuyên có hiệu lực, nhưng cơ quan thi hành án không thể thực hiện được, dẫn đến hiểu lầm trong Nhân dân.
Tôi đề xuất dự thảo Luật cần siết chặt hơn nữa trách nhiệm phối hợp giữa các cơ quan: tòa án, thi hành án, ngân hàng, tổ chức tín dụng, đơn vị quản lý đất đai... Dẫn chứng từ thực tế, có những trường hợp chấp hành viên phát hiện tài khoản có tiền, đã ra quyết định khấu trừ nhưng chỉ chậm vài giây, tiền đã bị rút hết. Khi người dân thắc mắc, rất khó giải thích. Vì vậy, cần quy định cơ chế ràng buộc chặt hơn: khi bản án đã có hiệu lực, các cơ quan liên quan phải thực hiện ngay, không để chậm trễ gây thất thoát tài sản.
Ngoài ra, trong trường hợp ngân hàng hay cơ quan khác không chấp hành quyết định thi hành án, làm thất thoát tài sản, thì cần cơ chế xử lý và bồi thường rõ ràng, quy định cụ thể quy trình thực hiện, tránh tình trạng quy định có nhưng không khả thi.
Thứ ba, về các trình tự, thủ tục nội bộ trong hệ thống thi hành án, cơ bản không phức tạp. Vấn đề chủ yếu vẫn là phối hợp. Nếu phối hợp thông suốt, quy trình nội bộ sẽ thuận lợi. Do đó, tôi muốn nhấn mạnh là dự thảo Luật cần quy định rõ trách nhiệm, cơ chế phối hợp cụ thể giữa các cơ quan để trình tự, thủ tục thi hành án được thông suốt, hiệu quả.
Thục Quyên
(Còn tiếp)
Bình An