Bài 1: Tăng tính chủ động, linh hoạt cho các địa phương
Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Công chứng cũng nhằm thúc đẩy tạo lập dữ liệu phục vụ chuyển đổi số toàn diện, hướng tới việc xây dựng cơ sở dữ liệu dùng chung, xuyên suốt từ trung ương đến địa phương, bảo đảm việc triển khai nhiệm vụ được thông suốt, hiệu quả, kịp thời, cải cách tối đa thủ tục hành chính, giảm chi phí, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân, doanh nghiệp.
Việc xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Công chứng được thực hiện trên quan điểm tiếp tục thể chế hóa kịp thời, đầy đủ các quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước về hoạt động bổ trợ tư pháp; cơ bản kế thừa chính sách, mục tiêu và định hướng xây dựng đã được Quốc hội khóa XV thông qua đối với Luật Công chứng năm 2024; tập trung sửa đổi, bổ sung, thay thế một số quy định về đơn vị hành chính cấp huyện, phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước về công chứng; đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong lĩnh vực công chứng, góp phần tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp;
Bên cạnh đó, bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất với các luật và quy định pháp luật có liên quan, đồng thời có tính dự báo đối với sự phát triển của hoạt động công chứng trong thời gian tới.
Giải quyết triệt để các vấn đề vướng mắc
Đối với các quy định liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, vấn đề địa bàn cấp huyện được quy định tại Nghị định số 104/2025/NĐ-CP đã được thay thế bằng địa bàn cấp xã từ ngày 01/7/2025 theo quy định tại khoản 3 Điều 66 của Nghị định này. Liên quan đến địa bàn cấp huyện trong Luật Công chứng, thực hiện Nghị quyết số 190/2025/QH15 của Quốc hội quy định về xử lý một số vấn đề liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, ngày 03/7/2025, Bộ Tư pháp ban hành Công văn số 3961/BTP-BTTP hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ quản lý bổ trợ tư pháp, trong đó có quy định xử lý vấn đề địa bàn cấp huyện khi thực hiện Luật Công chứng năm 2024. Nhờ đó, 05 tháng triển khai thực hiện Luật Công chứng năm 2024 cơ bản không gặp vướng mắc về vấn đề này. Tuy nhiên, việc hướng dẫn bằng Công văn chỉ mang tính chất tạm thời, chưa bảo đảm đầy đủ cơ sở pháp lý ổn định, bền vững cho việc thành lập và phát triển các tổ chức hành nghề công chứng (TCHNCC) cũng như chưa bảo đảm giải quyết triệt để các vấn đề vướng mắc có thể phát sinh trong thời gian dài.
Đối với việc bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, miễn nhiệm công chứng viên (CCV), từ ngày 01/7/2025, thẩm quyền và trách nhiệm này đã được chuyển từ Bộ trưởng Bộ Tư pháp theo quy định của Luật Công chứng năm 2024 sang Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh theo quy định của Nghị định số 121/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp. Tuy nhiên, Nghị định số 121/2025/NĐ-CP cũng chỉ có hiệu lực trong thời gian nhất định (trước tháng 3/2027), do vậy vẫn cần có giải pháp căn cơ để giải quyết vấn đề này.
UBND cấp tỉnh chủ động xây dựng Đề án quản lý, phát triển các tổ chức hành nghề công chứng tại địa phương
Luật Công chứng năm 2024 có 05 Điều quy định về đơn vị hành chính cấp huyện/địa bàn cấp huyện. Để phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, không còn đơn vị hành chính cấp huyện như hiện nay thì các quy định trên sẽ sửa đổi, bổ sung theo hướng bỏ Phòng Tư pháp cấp huyện, thay thế địa bàn cấp huyện/đơn vị hành chính cấp huyện bằng cụm địa bàn cấp xã/đơn vị hành chính cấp xã tại các điều khoản có liên quan của Luật.
Đối với việc thay đổi trụ sở của TCHNCC, dự kiến thay thế phạm vi “đơn vị hành chính cấp huyện nơi đặt trụ sở” tại khoản 1 Điều 26 bằng phạm vi “đơn vị hành chính cấp xã nơi đặt trụ sở”.
Liên quan đến phân cấp, phân quyền, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về bổ nhiệm CCV, miễn nhiệm CCV, bổ nhiệm lại CCV theo hướng chuyển từ thẩm quyền của Bộ trưởng Bộ Tư pháp thành thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp tỉnh.
Sửa đổi, bổ sung quy định về tổ chức hành nghề công chứng (khoản 2 Điều 19) theo hướng không quy định giao Bộ Tư pháp xây dựng, trình Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển về lĩnh vực công chứng mà UBND cấp tỉnh chủ động xây dựng Đề án quản lý, phát triển các TCHNCC tại địa phương trên cơ sở quy định của Luật Công chứng, các văn bản hướng dẫn thi hành và phù hợp với tình hình thực tiễn tại địa phương.
Việc sửa đổi quy định này phù hợp với tinh thần của Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, đó là luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc thuộc thẩm quyền của Quốc hội, còn những vấn đề thực tiễn thường xuyên biến động thì giao Chính phủ, Bộ, ngành, địa phương quy định. Đồng thời, tăng tính chủ động, linh hoạt cho các địa phương, bảo đảm nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, theo đó, các địa phương sẽ căn cứ vào tình hình thực tiễn của địa phương mình để xây dựng Đề án quản lý, phát triển các TCHNCC phù hợp, đáp ứng yêu cầu phát triển riêng của địa phương.
| Một trong những nội dung trọng tâm của việc sửa đổi, bổ sung Luật Công chứng năm 2024 tập trung vào một số quy định liên quan đến đơn vị hành chính cấp huyện, quy định về phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước về công chứng, quy định về cơ sở dữ liệu công chứng, quy định liên quan đến giao dịch phải công chứng, việc sử dụng dữ liệu thay thế văn bản giấy trong hồ sơ yêu cầu công chứng. |
Bình An