Trong những năm qua, Việt Nam đã nỗ lực hoàn thiện khuôn khổ pháp lý thông qua việc sửa đổi, bổ sung và ban hành mới nhiều văn bản quy phạm pháp luật, thiết lập hành lang pháp lý chặt chẽ và chế tài xử phạt nhằm ngăn chặn, xử lý nghiêm minh hành vi xâm phạm quyền con người, quyền công dân trên môi trường số ở cả ba cấp độ: hình sự, hành chính và dân sự.
Ngày 25-26/10/2025, Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) được tổ chức tại TP Hà Nội. Đây là sự kiện quan trọng của đất nước, mang tầm quốc tế và là Công ước đa phương đầu tiên của Liên hợp quốc được ký tại Hà Nội, thể hiện vai trò, vị thế và uy tín ngày càng cao của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế. Trong khuôn khổ 8 sự kiện cấp cao của Lễ mở ký Công ước Hà Nội, Uỷ viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh có bài phát biểu quan trọng tại Phiên thảo luận chuyên sâu với chủ đề về: “Bảo vệ công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số - góc nhìn từ Việt Nam”.
Trong bài phát biểu của mình, thay mặt Bộ Tư pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh bày tỏ vinh dự khi được tham dự và phát biểu tại Phiên thảo luận chuyên đề về: “Bảo vệ công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số”.
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh thông tin, sau 25 năm kể từ Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (Công ước Palermo) được thông qua tại Italia vào năm 2000 - văn kiện pháp lý toàn cầu đầu tiên về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia, thế giới mới chứng kiến sự ra đời của một công ước toàn cầu tiếp theo trong lĩnh vực này - Công ước Hà Nội. Hành trình từ Công ước Palermo đến Công ước Hà Nội không chỉ là một sự kế thừa mang tính biểu tượng, mà còn phản ánh nỗ lực bền bỉ, đầy trách nhiệm của cộng đồng quốc tế trong việc thúc đẩy hợp tác đa phương, hài hòa hóa pháp luật và xây dựng các cơ chế ứng phó linh hoạt trước những thách thức pháp lý xuyên biên giới ngày càng phức tạp của thế kỷ XXI.
Bộ trưởng Tư pháp Việt Nam nhấn mạnh: Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên của Cách mạng công nghiệp 4.0, được định hình bởi các công nghệ đột phá như Trí tuệ nhân tạo (AI), Dữ liệu lớn (Big Data), Chuỗi khối (Blockchain) và Internet vạn vật (IoT). Trong đó, dữ liệu đã trở thành nguồn tài nguyên chiến lược, mang lại những giá trị kinh tế và xã hội to lớn, mở ra một kỷ nguyên phát triển mới, nơi mỗi cá nhân đều có thể kết nối, học hỏi và sáng tạo không biên giới. Tuy nhiên, song hành với những thành tựu công nghệ là sự gia tăng nhanh chóng của tội phạm mạng với quy mô toàn cầu và phương thức hoạt động ngày càng phức tạp. Những mối đe dọa này không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn trực tiếp đe dọa an ninh quốc gia, quyền con người và quyền công dân. Trong bối cảnh đó, Lễ mở ký Công ước Hà Nội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là diễn đàn để cộng đồng quốc tế cùng thể hiện cam kết, thống nhất hành động trong cuộc chiến chống tội phạm mạng xuyên biên giới.
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh phát biểu tại phiên thảo luận.
"Xuất phát từ tinh thần hợp tác đó và nhận thức rõ những thách thức nêu trên, tại Việt Nam, chúng tôi cho rằng giá trị cốt lõi của chuyển đổi số và công nghệ phải được xây dựng trên nền tảng bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong môi trường số" - Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định.
Để hiện thực hóa quan điểm này, Bộ Tư pháp Việt Nam đề xuất một số giải pháp trọng tâm sau:
Thứ nhất, cần chú trọng hoàn thiện khung pháp lý về bảo vệ quyền con người, quyền công dân trên môi trường số, dựa trên nền tảng là các điều ước quốc tế về quyền con người.
Là một quốc gia thành viên của hầu hết các công ước quốc tế quan trọng về quyền con người của Liên Hợp quốc, Việt Nam ý thức rõ rằng các văn kiện này không chỉ ghi nhận các quyền cơ bản, mà còn thiết lập các tiêu chuẩn quốc tế để bảo vệ và thúc đẩy các quyền đó trên thực tế. Một bước tiến cụ thể trong tiến trình này chính là việc ký kết Công ước Hà Nội ngày hôm nay, tạo lập một công cụ pháp lý mới nhằm xử lý hiệu quả các hành vi xâm phạm quyền con người, quyền công dân trên môi trường mạng. Có thể khẳng định, mối quan hệ giữa các Công ước về quyền con người và Công ước Hà Nội mang tính bổ trợ và tạo thành một hệ thống pháp lý đồng bộ, nếu các công ước về quyền con người xác lập nội dung các quyền, thì Công ước Hà Nội cung cấp cơ chế pháp lý để bảo vệ những quyền đó trước các nguy cơ từ môi trường số. Minh chứng rõ nét cho điều này là các quy định tại Điều 14, 15, 16 của Công ước Hà Nội về các biện pháp ngăn chặn và xử lý hành vi sử dụng công nghệ thông tin xâm hại quyền trẻ em - những quyền đã được ghi nhận trong Công ước về Quyền Trẻ em năm 1989.
Hơn thế nữa, giá trị then chốt của Công ước Hà Nội thể hiện ở khả năng thúc đẩy hợp tác quốc tế. Trong bối cảnh tội phạm mạng ngày càng mang tính chất xuyên biên giới, hợp tác giữa các quốc gia được xác định là yếu tố quyết định để phòng chống hiệu quả. Việc ký kết Công ước Hà Nội hôm nay chính là bước hiện thực hóa cam kết đó, nhằm thiết lập cơ chế chia sẻ dữ liệu minh bạch, kịp thời, góp phần ngăn chặn hiệu quả các hành vi xâm phạm quyền con người trên không gian mạng, bảo đảm môi trường số an toàn, lành mạnh.
Thứ hai, cần phải bảo đảm sự hài hòa giữa pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế, gắn kết giữa nguyên tắc của luật pháp quốc tế và điều kiện đặc thù của mỗi quốc gia.
Chúng ta cần thống nhất nhận thức rằng, pháp luật quốc tế dù phổ quát nhưng không thể thay thế hoàn toàn cho khung pháp lý của từng quốc gia. Trên cơ sở đặc thù về kinh tế, văn hóa và xã hội, mỗi quốc gia phải chủ động hoàn thiện hệ thống pháp luật của mình, nhằm bảo đảm tính đồng bộ với luật quốc tế và nâng cao hiệu lực thực thi các cam kết quốc tế tại chính quốc gia mình. Tinh thần này đã được Việt Nam hiện thực hóa rõ nét khi lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến, quy định về bảo vệ quyền con người, quyền công dân được ghi nhận trong một chương riêng biệt tại Hiến pháp năm 2013. Đây được xem là một bước tiến vượt trội trong tư duy lập hiến, khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc bảo vệ và bảo đảm toàn diện các quyền con người, quyền công dân.
Bên cạnh đó, trong những năm qua, Việt Nam đã nỗ lực hoàn thiện khuôn khổ pháp lý thông qua việc sửa đổi, bổ sung và ban hành mới nhiều văn bản quy phạm pháp luật, thiết lập hành lang pháp lý chặt chẽ và chế tài xử phạt nhằm ngăn chặn, xử lý nghiêm minh hành vi xâm phạm quyền con người, quyền công dân trên môi trường số ở cả ba cấp độ: hình sự, hành chính và dân sự. Trong đó, nổi bật là các văn bản quan trọng như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự và Luật Xử lý vi phạm hành chính. Đặc biệt, Việt Nam đã ban hành nhiều đạo luật chuyên ngành như Luật An ninh mạng, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo... cho thấy cách tiếp cận toàn diện của Việt Nam trong việc thiết lập một khuôn khổ pháp lý vững chắc cho không gian số; đồng thời, khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc bảo đảm an toàn, an ninh và thúc đẩy, bảo vệ các quyền con người trong kỷ nguyên số.
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh (người thứ hai từ phải qua) dự phiên thảo luận.
Những nỗ lực nêu trên đã giúp Việt Nam nhận được sự ghi nhận rộng rãi từ cộng đồng quốc tế, thể hiện qua sự hiện diện tích cực của Việt Nam tại các diễn đàn quốc tế. Đặc biệt, ngày 14/10/2025, Việt Nam tiếp tục được bầu làm thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp quốc nhiệm kỳ thứ hai liên tiếp (nhiệm kỳ 2026-2028).
Để tiếp tục phát huy những kết quả đã đạt được, trong thời gian tới, Việt Nam sẽ tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, trọng tâm là sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính; xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo để quy định những nguyên tắc tôn trọng và bảo vệ quyền con người trước sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số, đặc biệt là công nghệ trí tuệ nhân tạo… nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập và thực hiện đầy đủ các cam kết quốc tế; đồng thời, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng.
Thứ ba, việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong kỷ nguyên chuyển đổi số cần gắn với việc bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc.
Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, bảo vệ quyền con người cần được thực hiện song hành với việc bảo vệ an ninh quốc gia, an toàn trật tự xã hội, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của kinh tế - xã hội. Báo cáo mới nhất của Công ty An ninh mạng Viettel (thuộc Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội) cho thấy một bức tranh đáng báo động: chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã ghi nhận hơn 8,5 triệu tài khoản cá nhân bị đánh cắp (chiếm 1,7% toàn cầu), gần 4.500 tên miền lừa đảo, 1.000 trang web giả mạo và 528.000 cuộc tấn công từ chối dịch vụ phân tán. Những con số này phản ánh một cách chân thực và trực diện mức độ nghiêm trọng của các rủi ro an ninh mạng mà mọi cơ quan, tổ chức và cá nhân đang phải đối mặt.
Trước thực trạng đó, cần một cách tiếp cận tổng thể, toàn diện, đặt nhiệm vụ bảo vệ công dân trong mối quan hệ với bảo vệ an ninh mạng, an toàn thông tin trong môi trường mạng, từ nâng cao năng lực cảnh báo sớm, hoàn thiện khung pháp lý, đến việc đẩy mạnh đầu tư cho các giải pháp kỹ thuật hiện đại và nâng cao ý thức bảo mật cho mọi cá nhân, tổ chức. Qua đó, chúng ta sẽ chủ động phòng ngừa, ngăn chặn và ứng phó hiệu quả trước những mối đe dọa an ninh mạng ngày càng tinh vi và có quy mô toàn cầu.
Thứ tư, bảo vệ công dân trên không gian mạng không chỉ có vai trò nòng cốt của Nhà nước mà còn là trách nhiệm của từng cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức và của toàn xã hội.
Trong kỷ nguyên số, khi mỗi dữ liệu cá nhân đều có thể trở thành mục tiêu tấn công, thì sự thờ ơ chính là sự tiếp tay cho các hành vi vi phạm. Do đó, bảo vệ không gian mạng phải được xem là một nghĩa vụ đạo đức và pháp lý không thể tách rời của mọi chủ thể trong xã hội; quyền con người trên không gian số chỉ được bảo vệ và tôn trọng thực sự khi mọi chủ thể cùng chủ động, đồng hành và chia sẻ trách nhiệm.
Để chuyển hóa nguyên tắc này thành hành động thiết thực, bên cạnh việc hoàn thiện khung pháp lý, cần đẩy mạnh triển khai đồng bộ các giải pháp như tuyên truyền, nâng cao nhận thức; củng cố, phát triển các tổ chức, hiệp hội an ninh mạng; tăng cường đối thoại, phối hợp giữa Nhà nước - doanh nghiệp - xã hội; huy động đa dạng nguồn lực đầu tư cho cơ sở hạ tầng kỹ thuật. Những giải pháp này đóng vai trò then chốt trong việc định hình ý thức trách nhiệm và củng cố năng lực thực thi pháp luật về bảo vệ quyền con người trên không gian mạng.
Trong bài phát biểu của mình, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định: Sự kiện Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng diễn ra hôm nay tại Hà Nội không chỉ là một cột mốc quan trọng trong xây dựng thể chế pháp lý quốc tế về an ninh mạng, mà còn khẳng định vai trò chủ động, trách nhiệm của các quốc gia trong việc thiết lập một khuôn khổ hợp tác toàn cầu để đối phó với tội phạm mạng. Trên tinh thần đó, Việt Nam sẵn sàng hợp tác toàn diện với các quốc gia thành viên, tổ chức quốc tế và đối tác tư nhân, nhằm xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh, thúc đẩy phát triển bền vững và bảo vệ các giá trị nhân văn toàn cầu.
Hà Dung (ghi)