Chiều 16/10, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phan Chí Hiếu đã chủ trì Hội thảo khoa học Kinh nghiệm quốc tế về hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Ngô Trung Thành và Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý Nguyễn Văn Cương đồng chủ trì.
Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu nhấn mạnh, trước yêu cầu phát triển bứt phá của đất nước, hệ thống pháp luật hiện hành có mặt còn chưa đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của tinh thần mới. Điều đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nghiên cứu để tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật nói chung mà trước hết là hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Ngày 8/8/2025, Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật giao Bộ Tư pháp chủ trì xây dựng Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Triển khai nhiệm vụ này, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo “Kinh nghiệm quốc tế về hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật”. Thứ trưởng đề nghị các chuyên gia, nhà khoa học tập trung trao đổi về các nội dung như: mô hình cấu trúc hệ thống pháp luật của các quốc gia; cách bảo đảm tính thống nhất, trật tự hiệu lực pháp lý; phương thức xử lý mâu thuẫn, chồng chéo; kỹ thuật lập pháp, pháp điển và quản lý cơ sở dữ liệu pháp luật; cũng như những gợi mở kinh nghiệm cho Việt Nam trong hoàn thiện hệ thống pháp luật thời kỳ mới.
Tại Hội thảo, thông tin về cấu trúc, hệ thống pháp luật của Pháp, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Nguyễn Hữu Huyên cho biết, hệ thống cấu trúc pháp luật của Pháp là kết tinh những giá trị cốt lõi của hệ thống luật thành văn (civil law) hiện đại: thành văn, pháp điển hóa, kiểm soát Hiến pháp - hợp pháp đa tầng, phân định thẩm quyền rõ ràng và hội nhập EU/quốc tế. Nhờ đó, hệ thống này đạt đến tính định toán và kỹ thuật lập quy cao, tạo nền móng cho quản trị nhà nước hiệu quả, hiện đại và thị trường vận hành ổn định. Tuy nhiên, sự phức tạp của hệ thống quy phạm, đường biên lập pháp/lập quy, xu hướng kỹ trị hóa và thách thức trước hội nhập quốc tế là các điểm cần được phải được lưu ý trong quản trị thể chế.
Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Nguyễn Hữu Huyên phát biểu tại Hội thảo.
Nhìn tổng thể, cấu trúc hệ thống pháp luật của Pháp cho thấy một mô hình cân bằng giữa chuẩn mức hiến định và độ linh hoạt mang tính kỹ thuật. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cùng các định chế tài chính quốc tế đánh giá đây là kinh nghiệm tham chiếu cho các quốc gia theo đuổi mục tiêu kép là nâng cao chất lượng lập pháp, giảm chi phí tuân thủ và tăng cường tính hợp hiến - hợp pháp trong quản trị pháp quyền đương đại.
Tương tự cấu trúc hệ thống pháp luật của Pháp, theo nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự - hành chính Nguyễn Thị Kim Thoa, hệ thống pháp luật Đức thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa tính chặt chẽ của luật thành văn và tính linh hoạt của án lệ, đồng thời vận hành trên cơ sở phân quyền, kiểm soát quyền lực và bảo vệ Hiến pháp. Từ kinh nghiệm của Đức, Việt Nam có thể rút ra nhiều bài học quan trọng trong quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Phát biểu kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu đánh giá cao các tham luận và ý kiến sâu sắc của các chuyên gia, nhà khoa học. Các bài tham luận đã phân tích kinh nghiệm lập pháp của nhiều quốc gia như Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc, Nhật Bản, Anh, Hoa Kỳ…, cho thấy cấu trúc hệ thống pháp luật mỗi nước gắn chặt với mô hình tổ chức bộ máy nhà nước và vai trò của Nhà nước trong phát triển kinh tế - xã hội.
Hầu hết các nước đều chú trọng bảo đảm tính hợp Hiến, hợp pháp; phân định rõ thẩm quyền lập pháp; xác lập thứ bậc và nguyên tắc ưu tiên áp dụng giữa luật chung và luật chuyên ngành; hoàn thiện cơ chế ủy quyền lập pháp; chuẩn hóa kỹ thuật và ngôn ngữ lập pháp… Đây là những kinh nghiệm quý báu cho Việt Nam trong quá trình hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật.
Thứ trưởng đề nghị Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý tổng hợp, chọn lọc ý kiến của các đại biểu, sớm có dự thảo Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”, đồng thời lưu ý cần xác định rõ cách tiếp cận, tiêu chí và nguyên tắc pháp luật, đặc biệt là nâng cao công tác pháp điển, hợp nhất; chú trọng công giải thích pháp luật và mở rộng thẩm quyền trong lĩnh vực này…
H.G