Vừa qua, tại Hà Nội, Bộ Tư pháp Việt Nam phối hợp với Tòa án Nhân dân Tối cao (TANDTC) nước CHND Trung Hoa tổ chức Tọa đàm trực tuyến về công tác thi hành án dân sự (THADS). Buổi làm việc do Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi và Ủy viên chuyên trách Ủy ban Thẩm phán TANDTC Trung Quốc Lưu Quý Tường đồng chủ trì.
Tham dự Tọa đàm, phía Việt Nam có Cục trưởng Cục Quản lý THADS Nguyễn Thắng Lợi, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế Nguyễn Hữu Huyên cùng lãnh đạo Cục và Trưởng các ban chuyên môn thuộc Cục Quản lý THADS, Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Tư pháp). Phía Trung Quốc có Cục trưởng Cục Thi hành án Hoàng Văn Tuấn cùng các lãnh đạo, nghiên cứu viên và cán bộ chuyên trách của TANDTC Trung Quốc.
Phát biểu khai mạc Tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi nhấn mạnh, trong thời gian qua, hợp tác giữa Bộ, ngành Tư pháp hai nước diễn ra sôi động, với việc lần đầu tiên có một đồng chí Bộ trưởng Tư pháp Trung Quốc thăm Việt Nam (đồng chí Hạ Vinh thăm Việt Nam tháng 4/2024) và cũng lần đầu tiên hai Bộ Tư pháp phối hợp tổ chức thành công Hội nghị Tư pháp các tỉnh có chung đường biên giới Việt Nam - Trung Quốc lần thứ nhất tại Nam Ninh - Quảng Tây vào cuối tháng 6/2025 vừa qua.
Trong bối cảnh đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, cải cách tư pháp, tinh gọn bộ máy và chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ ở cả hai quốc gia, việc chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau trong lĩnh vực THADS là hết sức cần thiết. Bộ Tư pháp Việt Nam sẵn sàng trao đổi kinh nghiệm về công tác THADS tại Việt Nam và cũng mong muốn được lắng nghe những kinh nghiệm và thực tiễn công tác này từ các đồng nghiệp tại TANDTC Trung Quốc.
Phát biểu khai mạc buổi trao đổi, ông Lưu Quý Tường khẳng định, Việt Nam và Trung Quốc là hai quốc gia láng giềng, có truyền thống hữu nghị lâu đời, quan hệ hợp tác ngày càng phát triển sâu rộng, thực chất và hiệu quả. Đặc biệt, các chuyến thăm cấp Nhà nước của đồng chí Tô Lâm, Tổng Bí thư BCHTW Đảng Cộng sản Việt Nam và đồng chí Tập Cận Bình, Tổng Bí thư BCHTW Đảng Cộng sản Trung Quốc, Chủ tịch nước CHND Trung Hoa đã tạo ra một dấu mốc quan trọng, thể hiện sự quan tâm đặc biệt và quyết tâm của Lãnh đạo cấp cao hai nước làm sâu sắc hơn nữa quan hệ hữu nghị láng giềng tốt đẹp và Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam - Trung Quốc có ý nghĩa chiến lược.
Các chuyến thăm nói trên đã tạo nền tảng chính trị vững chắc, là động lực mạnh mẽ để thúc đẩy hợp tác thực chất và có chiều sâu giữa hai nước, trong đó có các cơ quan pháp luật, tư pháp hai nước. Theo đồng chí Lưu Quý Tường, những năm gần đây, cơ quan tư pháp hai nước đã duy trì trao đổi thường xuyên, tăng cường giao lưu và triển khai nhiều hoạt động hợp tác thiết thực trên nhiều cấp độ, nhiều lĩnh vực.
Qua đó, đồng chí bày tỏ tin tưởng cuộc trao đổi trực tuyến này sẽ có một bước khởi đầu mới. Sự gắn kết ngày càng sâu rộng sẽ đưa hợp tác tư pháp hai bên đi vào chiều sâu, thực chất, viết tiếp những trang mới trong quan hệ hữu nghị truyền thống giữa Việt Nam và Trung Quốc.
Tại buổi Tọa đàm, phía Trung Quốc bày tỏ quan tâm và mong muốn tìm hiểu kinh nghiệm của Việt Nam trong công tác THADS, đặc biệt về cơ cấu tổ chức, mối quan hệ giữa Cục Quản lý THADS với các đơn vị địa phương, chức năng sau khi chuyển đổi từ Tổng cục thành Cục, cũng như cơ chế điều phối, phối hợp với Tòa án và Viện kiểm sát. Các vấn đề liên quan đến nhân sự, thẩm quyền bổ nhiệm, vai trò của chấp hành viên và thành phần tham gia thi hành án cũng được đặt ra.
Đáp lại, đại diện Cục Quản lý THADS (Bộ Tư pháp) đã chia sẻ, giới thiệu khái quát mô hình tổ chức hệ thống cơ quan THADS ở Việt Nam, qua đó cung cấp cái nhìn toàn diện về tổ chức bộ máy, nhân sự và phương thức vận hành trong thực tiễn.
Theo đó, từ ngày 01/7/2025, hệ thống THADS được sắp xếp theo hai cấp: Cấp Trung ương gồm Cục Quản lý THADS trực thuộc Bộ Tư pháp, với 07 Ban và đơn vị tương đương, thực hiện chức năng tham mưu giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước về công tác thi hành án trên phạm vi toàn quốc; Cấp địa phương gồm 34 Cục THADS tỉnh, thành phố và 355 Phòng THADS khu vực, bố trí tương ứng với hệ thống Tòa án và Viện kiểm sát các cấp.
Toàn hệ thống hiện có gần 6.000 cán bộ, công chức, trong đó hơn 3.900 chấp hành viên - lực lượng nòng cốt trong thi hành án. Đội ngũ này ngày càng được nâng cao về trình độ chuyên môn với gần 1.100 cán bộ có học vị Tiến sĩ, Thạc sĩ, hơn 5.600 cử nhân luật cùng nhiều chuyên ngành khác.
Đáng chú ý, mô hình mới đã bỏ cấp cơ quan THADS huyện, trao quyền tự chủ cao hơn cho cấp tỉnh trong quản lý tổ chức, nhân sự và nghiệp vụ, qua đó tăng tính chủ động, kịp thời trong xử lý thực tiễn, đồng thời phân định rõ giữa quản lý hành chính và nghiệp vụ chuyên môn.
Song song với cải cách bộ máy, THADS Việt Nam cũng coi chuyển đổi số là động lực then chốt, với việc xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử thống nhất, công khai thông tin trên Cổng thông tin điện tử, triển khai phần mềm nghiệp vụ và mở rộng đấu giá trực tuyến, góp phần nâng cao tính minh bạch, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp.
Ở chiều ngược lại, phía Trung Quốc đã cung cấp nhiều thông tin về tình hình THADS trong nước, trong đó nổi bật là kinh nghiệm xử lý các trường hợp vi phạm, không chấp hành bản án và việc triển khai cơ chế thi hành án chéo - những nội dung được phía Việt Nam đặc biệt quan tâm.
Về việc xử lý vi phạm đối với những người không chấp hành bản án, TANDTC Trung Quốc từ năm 2013 đã thiết lập danh sách “đối tượng thiếu tín nhiệm” nhằm thúc đẩy trừng phạt liên ngành.
Đến năm 2016, cơ chế này được mở rộng với 150 biện pháp trừng phạt thuộc 10 nhóm chính và 37 hạng mục, bao gồm hạn chế di chuyển bằng máy bay, tàu cao tốc, mua nhà, đầu tư… nhằm buộc đối tượng mất tín nhiệm phải thực hiện nghĩa vụ. Tính đến tháng 6/2025, danh sách công bố có hơn 8,53 triệu người, với hơn 33 triệu lượt hạn chế quyền mua vé phương tiện công cộng cao cấp, qua đó đã thúc đẩy hơn 17 triệu lượt người tự nguyện thi hành nghĩa vụ.
Bên cạnh đó, từ năm 2014, Trung Quốc liên tục nâng cấp Cổng thông tin công khai thi hành án, mở rộng phạm vi công khai và tổ chức truyền hình trực tiếp để đảm bảo tính minh bạch. Đặc biệt, từ năm 2023, Trung Quốc triển khai mạnh mẽ cơ chế thi hành án chéo, cho phép tòa án cấp trên trực tiếp thi hành hoặc ra lệnh cho tòa án ở khu vực khác thực hiện, tạo nên “hiệu ứng cá trê” - khuyến khích cạnh tranh, thúc đẩy hiệu quả giải quyết các vụ án phức tạp, tồn đọng kéo dài.
Chỉ trong giai đoạn từ tháng 10/2023 đến tháng 6/2025, đã có 368.600 vụ việc được thi hành theo cơ chế này, trong đó 179.600 vụ đạt tiến triển thực chất. Ngoài ra, Trung Quốc còn đẩy mạnh cơ chế phối hợp giữa các khâu khởi kiện, xét xử và thi hành án; áp dụng biện pháp bảo toàn tài sản, nhắc nhở sau khi có bản án, thông báo rủi ro; nhờ vậy, dù số lượng vụ án toàn quốc năm 2024 tiếp tục tăng, số đơn yêu cầu thi hành án lại giảm 6,3% so với cùng kỳ năm trước và tỷ lệ tự nguyện thi hành án ngày càng cao.
Từ thực tiễn của hai nước có thể thấy, cả Việt Nam và Trung Quốc đều đang đi theo xu hướng cải cách bộ máy, tăng cường chuyển đổi số, nâng cao hiệu lực cưỡng chế và tính minh bạch trong THADS. Việt Nam chú trọng tinh gọn tổ chức, nâng cao chất lượng nhân sự và ứng dụng công nghệ, trong khi Trung Quốc tạo dấu ấn với việc áp dụng cơ chế xử lý “đối tượng thiếu tín nhiệm” và thi hành án chéo. Những chia sẻ này không chỉ góp phần làm rõ các mô hình đang vận hành, mà còn mở ra triển vọng hợp tác, học hỏi lẫn nhau, hướng tới mục tiêu xây dựng nền tư pháp công bằng, minh bạch và hiệu quả trong giai đoạn mới.
Tọa đàm trực tuyến giữa Bộ Tư pháp Việt Nam và TANDTC Trung Quốc không chỉ là diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm, mà còn là minh chứng cho quyết tâm của hai quốc gia trong việc đưa hợp tác pháp luật - tư pháp đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả. Những kết quả đạt được tại Tọa đàm tạo nền tảng quan trọng để Việt Nam và Trung Quốc tiếp tục mở rộng hợp tác, cùng nhau xây dựng nền tư pháp công bằng, minh bạch, hiện đại, qua đó góp phần củng cố quan hệ hữu nghị, hợp tác toàn diện và Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam - Trung Quốc trong giai đoạn mới.
Lê Liên - Phương Mai