Đây là nội dung Đề án được trao đổi, thảo luận tại buổi làm việc của Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh và Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú với các đơn vị vào chiều 19/8/2025.
Trao đổi về nội dung dự thảo Đề cương nghiên cứu, xây dựng Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”, đồng chí Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp cho biết, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật trong những năm qua đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật như: Việt Nam đã thiết lập được khung cấu trúc pháp luật cơ bản, khá đầy đủ trong nhiều lĩnh vực trên nền tảng Hiến pháp và các bộ luật, luật có tính chất “rường cột”; hệ thống pháp luật hiện nay đã xác lập được sự phân tầng giữa các loại văn bản với trật tự thứ bậc hiệu lực pháp lý cơ bản phù hợp; nhiều kỹ thuật lập pháp hiện đại được thực hành rộng rãi ở nhiều quốc gia trên thế giới đã được tiếp nhận…
Tuy nhiên, trước yêu cầu phát triển bứt phá của đất nước trong giai đoạn từ nay tới năm 2045, thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, mô hình chính quyền địa phương 02 cấp và 04 Nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị ban hành trong thời gian gần đây, hệ thống pháp luật hiện hành bộc lộ không ít hạn chế, bất cập cả về cấu trúc, nội dung và kỹ thuật lập pháp. Điều này đã đặt ra yêu cầu cấp thiết phải xây dựng Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới” mang tính chiến lược, góp phần tạo đột phá thể chế, hoàn thiện môi trường pháp lý cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quyền con người, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong những năm sắp tới.
Trên cơ sở đó, dự thảo Đề cương nghiên cứu, xây dựng Đề án xác định 04 yêu cầu hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật gồm:
Thứ nhất, xác định rõ lĩnh vực pháp luật cần ưu tiên hoàn thiện trên cơ sở các chỉ đạo của Đảng và yêu cầu của thực tiễn như lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội, phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế 02 con số trong nhiệm kỳ tới, tinh gọn bộ máy…
Thứ hai, bám sát 06 quan điểm, định hướng hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam gồm: (i) Bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng trong công tác xây dựng pháp luật nói chung và trong việc hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật nói riêng; (ii) Bảo đảm chủ quyền quốc gia và quyền tự quyết trong xây dựng pháp luật nói chung và trong thiết kế cấu trúc hệ thống pháp luật nói riêng, bảo đảm kế thừa truyền thống văn hóa pháp lý Việt Nam; (iii) Bảo đảm nguyên tắc pháp quyền trong thiết kế cấu trúc hệ thống pháp luật; (iv) Bảo đảm nội dung quy định trong hệ thống pháp luật bám sát yêu cầu của thực tiễn, tôn trọng quy luật khách quan, kịp thời vượt qua những công thức, tư duy không còn phù hợp; đồng thời, không ngừng cải thiện chất lượng và thường xuyên rà soát, cập nhật hệ thống pháp luật; (v) Bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định và dễ tiếp cận của hệ thống pháp luật; (vi) Bảo đảm tương thích với các chuẩn mực pháp lý quốc tế mà Việt Nam đã cam kết, tạo điều kiện thuận lợi cho việc chủ động, tích cực hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên mới…
Thứ ba, hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam với tư duy thiết kế tổng thể, toàn cục và tầm nhìn dài hạn.
Thứ tư, bảo đảm số lượng văn bản trên mỗi lĩnh vực phù hợp, ít tầng nấc, ít trùng lặp, có tính ổn định cao, nhất là đối với những văn bản quy phạm pháp luật có tính chất cốt lõi, “rường cột”.
Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh.
Đề xuất nội dung buổi làm việc, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, nhằm góp phần đẩy nhanh tiến độ hoàn thành dự thảo Đề cương nghiên cứu, xây dựng Đề án, các đại biểu cần tập trung trao đổi một số nội dung sau: (i) Cho ý kiến đối với phần mục tiêu của Đề án. Về nội dung này, Bộ trưởng nhấn mạnh, mục tiêu của Đề án phải gắn với các “sản phẩm đầu ra”, trong đó, cần hình dung cấu trúc hệ thống pháp luật như “một ngôi nhà pháp luật” với các nhánh “cột chính”, “cột phụ”, từ đó đối chiếu với thực trạng hiện nay và đề xuất danh mục các đạo luật cần phải được ban hành để hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật; (ii) Xác định tính chất, định hướng cơ bản về phạm vi, nội dung của các đạo luật đã được đề xuất tại dự thảo; (iii) Đối với phần tổ chức thực hiện công việc, cho ý kiến về việc xác định nhiệm vụ cụ thể của các nhóm chuyên gia và các đơn vị có liên quan.
Tại buổi làm việc, đại diện các đơn vị có liên quan đã trao đổi, thảo luận và cho ý kiến đối với một số nội dung liên quan đến dự thảo Đề cương nghiên cứu, xây dựng Đề án, cụ thể:
(i) Về nội dung phần tổ chức thực hiện công việc tại dự thảo, một số đại biểu cho rằng, Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý cần “cắt lớp” vai trò, phạm vi nhiệm vụ của các Bộ, ngành đối với từng lĩnh vực cụ thể. Theo đó, đối với lĩnh vực tài chính, việc nghiên cứu cấu trúc hệ thống pháp luật nên giao cho Bộ Tài chính chủ trì và các chuyên gia, công ty luật độc lập sẽ tiến hành phản biện dựa trên những ý kiến, đề xuất của các bộ, ngành dưới góc độ nghiên cứu cũng như là góc độ thực tiễn. Cuối cùng, Bộ Tư pháp sẽ tiến hành tổng hợp kết quả nghiên cứu, đánh giá thực trạng và đề xuất hoàn thiện cấu trúc pháp luật trong lĩnh vực này.
(ii) Dự thảo Đề cương được xây dựng nhằm đưa ra các giải pháp hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam. Tuy nhiên, theo một số đại biểu, hệ thống pháp luật hiện nay đang tồn tại, phát triển một cách tự phát, chưa đi theo một định hướng, một nguyên lý hay một nền tảng nào cả. Vì vậy, trong bối cảnh đó, Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý cần xác định rõ nhiệm vụ hoàn thiện khung cấu trúc hay cấu trúc hệ thống pháp luật. Trao đổi về vấn đề này, đại biểu cho biết, để hệ thống pháp luật được thiết kế hợp lý về nội dung, cần xây dựng khung cấu trúc tổng thể hệ thống pháp luật, trong đó bao gồm các vấn đề mang tính chi tiết, cụ thể.
(iii) Về bố cục dự thảo Đề cương, một số đại biểu cho rằng, Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý cần nghiên cứu chỉnh lý theo hướng: Thứ nhất là quan điểm, định hướng hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam; thứ hai là mục tiêu của Đề án; thứ ba là đánh giá tổng thể, thực trạng cấu trúc hệ thống pháp luật, trong đó phải đưa ra các yêu cầu đối với cấu trúc hệ thống pháp luật và đánh giá thực trạng dựa trên các tiêu chí như: Đã đáp ứng được yêu cầu chưa? Đáp ứng được bao nhiêu phần trăm? Nội dung nào đã đáp ứng được, nội dung nào chưa đáp ứng được?.
Phát biểu kết luận buổi làm việc, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đề nghị Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý tiếp tục hoàn thiện dự thảo Đề cương nghiên cứu, xây dựng Đề án, trong đó cần phân công cụ thể đơn vị thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu chính của Đề án gồm: Nghiên cứu cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về thiết kế cấu trúc của hệ thống pháp luật; đánh giá thực trạng cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam; xác định yêu cầu hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật; xây dựng cấu trúc hệ thống pháp luật tối ưu; đề xuất danh mục văn bản cần sửa đổi, bổ sung, thay thế/bãi bỏ hoặc ban hành mới; xác định các giải pháp thực hiện, bảo đảm nguồn lực cho việc triển khai Đề án. Ngoài ra, tại phần mục tiêu của Đề án, Viện cần nghiên cứu tách thành 02 nội dung gồm mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể.
Thùy Dung
Tạp chí DC&PL