Vụ Pháp luật hình sự - hành chính (Bộ Tư pháp) vừa cho biết, đơn vị đang đề xuất xây dựng Nghị định của Chính phủ về thủ tục ban hành quyết định hành chính, thời gian xây dựng trong năm 2026, nhằm từng bước góp phần hoàn thiện pháp luật về ban hành văn bản hành chính nói chung và quyết định hành chính nói riêng.
Thực hiện Nghị quyết số 105/2025/UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về Chương trình lập pháp năm 2026 và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 (được sửa đổi, bổ sung năm 2025), Vụ Pháp luật hình sự - hành chính (Bộ Tư pháp) đã triển khai nghiên cứu, xây dựng hồ sơ chính sách Luật Thủ tục ban hành quyết định hành chính (QĐHC) và báo cáo xin ý kiến Lãnh đạo Bộ Tư pháp về một số vấn đề lớn của dự án Luật này (như phạm vi điều chỉnh, hình thức, chủ thể ban hành của QĐHC…).
Quá trình nghiên cứu, Vụ cho rằng, việc đề xuất ban hành Luật là có cơ sở, có thể giải quyết trọn vẹn các vấn đề phát sinh từ thực tiễn (bổ sung những vấn đề chưa được pháp luật quy định). Tuy nhiên, còn một số vấn đề cần làm rõ khi đề xuất mở rộng phạm vi điều chỉnh dự án Luật này. Ngoài ra, Bộ Tư pháp hiện đang được giao xây dựng Đề án hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam, do đó, có thể nghiên cứu đưa nội dung về hoàn thiện pháp luật về thủ tục ban hành văn bản hành chính vào Đề án này để có cơ sở chính trị cho việc xây dựng dự án Luật.
Trước mắt, để có cơ sở pháp lý và thực tiễn, tăng sự đồng thuận, thận trọng trong bối cảnh công tác lập pháp hiện nay cần ưu tiên xây dựng nhiều văn bản theo Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội, cần tính toán kỹ việc ưu tiên xây dựng, ban hành Luật trong năm 2026. Vì vậy, Vụ Pháp luật hình sự - hành chính đề xuất xây dựng Nghị định của Chính phủ về thủ tục ban hành QĐHC theo quy định điểm c khoản 1 Điều 14 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 (được sửa đổi, bổ sung năm 2025). Theo đó, ban hành Nghị định để quy định vấn đề cần thiết thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhưng chưa đủ điều kiện xây dựng thành luật hoặc pháp lệnh để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, quản lý kinh tế, quản lý xã hội. Trước khi ban hành Nghị định này phải được sự đồng ý của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
Thời gian xây dựng Nghị định trong năm 2026. Dự thảo Nghị định sẽ tập trung vào quy định về: thủ tục ban hành QĐHC của các chủ thể có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước từ Trung ương đến địa phương đối với một số QĐHC cụ thể (như: Nghị quyết, Quyết định, Giấy chứng nhận, Giấy phép hành nghề, Chứng chỉ, Giấy xác nhận…). Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định sẽ điều chỉnh đối với một số văn bản hành chính có chứa đựng các biện pháp, giải pháp, phạm vi và đối tượng tác động rộng (như: Chương trình, chiến lược, đề án, dự án, kế hoạch… của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ…); hiệu lực, xử lý QĐHC sau khi ban hành.
Việc chỉ quy định đối với QĐHC là phù hợp về thẩm quyền của Chính phủ (chỉ điều chỉnh đối những QĐHC là loại văn bản tác động và liên quan, ảnh hưởng đến quyền và nghĩa vụ của công dân do chủ thể có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành, đây là văn bản ban hành với số lượng lớn và tác động trực tiếp tới quyền, lợi ích và nghĩa vụ của công dân). Đối với các văn bản hành chính khác sẽ tiếp tục thực hiện theo quy định tại Nghị định số 30/2020/NĐ-CP.
Về thời điểm xây dựng Luật Thủ tục ban hành QĐHC, trên cơ sở thi hành Nghị định, Vụ Pháp luật hình sự - hành chính sẽ thực hiện tổng kết, đánh giá từ đó đề xuất xây dựng Luật sau khi Đề án hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam được ban hành và việc ban hành Luật sẽ là một trong những yêu cầu của Đề án này.
Vụ Pháp luật hình sự - hành chính cũng chia sẻ một số mục tiêu cụ thể trong xây dựng Luật Thủ tục ban hành QĐHC. Theo đó, thứ nhất, khắc phục các khoảng trống pháp lý trong việc ban hành QĐHC, như chưa xác định khái niệm QĐHC, chưa xác định rõ ràng chủ thể ban hành QĐHC; thiếu nguyên tắc ban hành QĐHC; xác định khi nào QĐHC là trái pháp luật; chưa có thủ tục chung ban hành QĐHC dẫn đến tình trạng trong một số lĩnh vực và trường hợp chưa có, chưa rõ quy định của pháp luật chuyên ngành về quy trình ban hành QĐHC gây khó khăn cho việc ban hành QĐHC của các chủ thể có thẩm quyền.
Thứ hai, xây dựng, bảo đảm các nguyên tắc ban hành QĐHC để thực hiện thống nhất trong quá trình ban hành QĐHC; tạo cơ sở pháp lý cho việc ban hành QĐHC, bảo đảm tuân thủ các quy định của pháp luật để các chủ thể có thẩm quyền ban hành QĐHC chủ động, tự chịu trách nhiệm, góp phần khắc phục tình trạng thiếu minh bạch trong quá trình ban hành QĐHC.
Thứ ba, tạo ra cơ chế để cơ quan, tổ chức, cá nhân kiểm soát tính hợp pháp, hợp lý, khả thi của QĐHC giúp cho các chủ thể xác định rõ khi nào QĐHC là trái pháp luật; đặc biệt, có ý nghĩa quan trọng cho các cơ quan tư pháp (thẩm phán, kiểm sát viên…) xem xét, đánh giá tính hợp pháp, hợp lý của QĐHC thông qua hoạt động xét xử và kiểm sát hoạt động tư pháp.
Thứ tư, bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong quá trình ban hành QĐHC; có cơ chế để các chủ thể tự bảo vệ trong quá trình ban hành QĐHC; tăng cường trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước trong việc ban hành QĐHC theo quy định của pháp luật.
Hà Uyên