Trong hai ngày 17 và 18/11, Học viện Tư pháp và Trường Thẩm phán quốc gia Cộng hòa Pháp phối hợp tổ chức Hội thảo “Kỹ năng và kinh nghiệm của thẩm phán khi ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giải quyết vụ án dân sự”. Hội thảo được tổ chức theo phương thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.
Dự Lễ khai mạc Hội thảo có ông Romain Busuttil - Phó Tham tán hợp tác và hoạt động văn hóa, Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam; bà Emmanuelle Laudic-Baron - Trưởng phòng Hợp tác quốc tế, Trường Thẩm phán quốc gia Cộng hòa Pháp.
Phía Học viện Tư pháp có NGƯT. PGS. TS. Nguyễn Minh Hằng - Phó Giám đốc Học viện Tư pháp; TS. Lê Thị Thúy Nga - Trưởng Khoa Đào tạo chung nguồn Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư; TS. Ngô Thị Ngọc Vân - Phó Trưởng Khoa Đào tạo chung nguồn Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư cùng các giảng viên và học viên Lớp Đào tạo chung nguồn Thẩm phán, Kiểm sát viên, Luật sư.
.jpg)
Phát biểu khai mạc Hội thảo, NGƯT. PGS. TS. Nguyễn Minh Hằng - Phó Giám đốc Học viện Tư pháp nêu rõ, ngày 13/12/2012, Học viện Tư pháp và Trường Thẩm phán quốc gia Cộng hòa Pháp đã ký Thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực đào tạo các chức danh tư pháp. Sau khi ký Thỏa thuận hợp tác, với sự kết nối, hỗ trợ của Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam, hai Bên đã phối hợp tổ chức thành công các buổi tọa đàm, phiên tòa giả định, trao đổi các đoàn công tác nhằm nâng cao năng lực giảng dạy cho các giảng viên của Học viện Tư pháp trong hoạt động đào tạo các chức danh tư pháp nói chung và đào tạo chung nguồn chức danh thẩm phán, kiểm sát viên nói riêng. Tiếp nối các hoạt động đã được thực hiện trong thời gian qua, Hội thảo được tổ chức với mục đích bổ sung kiến thức, kỹ năng cho các đại biểu tham dự những vấn đề liên quan đến ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giải quyết các vụ án dân sự.
NGƯT. PGS. TS. Nguyễn Minh Hằng nhấn mạnh, việc ứng dụng AI đang là một xu thế phổ biến, là một trong những mục tiêu Học viện Tư pháp hướng tới trong tiến trình phát triển. Bà Nguyễn Minh Hằng hy vọng Hội thảo là diễn đàn trao đổi học thuật từ các chuyên gia từ Việt Nam và chuyên gia từ Cộng hòa Pháp; các chuyên gia đại biểu sẽ tích cực trao đổi, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm của thẩm phán khi ứng dụng AI trong giải quyết vụ án dân sự và việc bảo đảm tính minh bạch và đạo đức nghề nghiệp của thẩm phán khi sử dụng AI.
.jpg)
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, việc ứng dụng AI vào tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội đã trở thành xu hướng tất yếu và thiết thực, là công cụ hỗ trợ quan trọng trong hệ thống tư pháp Việt Nam. Hệ thống các cơ quan Tòa án Việt Nam không nằm ngoài xu hướng này, đã và đang triển khai nhiều chương trình chuyển đổi số, đặt nền móng cho Tòa án điện tử và công tác xét xử trực tuyến. Việc ứng dụng AI trong giải quyết vụ việc dân sự không chỉ nâng cao hiệu quả, minh bạch và khả năng tiếp cận công lý, mà còn là bước chuẩn bị cần thiết cho một nền tư pháp hiện đại trong kỷ nguyên số.
Việc tổ chức Hội thảo nhằm nâng cao nhận thức của giảng viên, học viên Học viện Tư pháp về ứng dụng AI trong hoạt động xét xử của Tòa án tại Việt Nam, học hỏi kinh nghiệm của quốc tế; xác định rõ những yêu cầu đặt ra trong công tác đào tạo các chức danh tư pháp nói chung và đào tạo chung nguồn thẩm phán, kiểm sát viên, luật sư nói riêng. Đây là diễn đàn khoa học để trao đổi, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm của các chuyên gia, nhà khoa học, những hoạt động thực tiễn, giảng viên, học viên của Học viện Tư pháp về kỹ năng, kinh nghiệm của thẩm phán trong ứng dụng AI trong hoạt động xét xử.
Tại Hội thảo, các đại biểu, chuyên gia trao đổi các nội dung về sử dụng AI đối với hiệu quả tư pháp: Đối với Tòa án Tối cao Cộng hòa Pháp (Tòa Phúc thẩm); kỹ năng và kinh nghiệm của thẩm phán khi sử dụng AI trong giải quyết vụ án dân sự ở Việt Nam; bảo đảm tính minh bạch và đạo đức nghề nghiệp của thẩm phán khi sử dụng AI trong giải quyết vụ án dân sự; nâng cao năng lực ứng dụng AI trong hoạt động xét xử của thẩm phán ở Việt Nam.
Nhiều ý kiến đại biểu cho thấy, việc áp dụng mô hình AI chuyên biệt trong hỗ trợ hoạt động giải quyết các vụ án dân sự; kinh doanh, thương mại; lao động; hôn nhân và gia đình (vụ án dân sự); hình sự; hành chính đã mang lại những kết quả bước đầu rất tích cực, góp phần rút ngắn thời gian giải quyết vụ án, hỗ trợ thẩm phán tập trung vào những vấn đề cốt lõi; trong thu thập, đánh giá chứng cứ; xác định nguồn áp dụng giải quyết vụ án (pháp luật và nguồn bổ trợ); nghiên cứu hồ sơ vụ án; nâng cao chất lượng lập luận pháp lý; tìm ra sự thật khách quan của vụ án và dự báo kết quả giải quyết vụ án. Điều này đảm bảo việc giải quyết vụ án dân sự đúng đắn, chính xác, công bằng.
Các đại biểu cũng đề xuất hoàn thiện cơ sở pháp lý cho việc ứng dụng AI trong hoạt động tư pháp; xây dựng cơ chế kiểm định, đánh giá và cấp phép hoạt động cho hệ thống AI tư pháp nhằm bảo đảm nguyên tắc minh bạch, công bằng, tránh lạm dụng hoặc sai lệch dữ liệu khi giải quyết án; tăng cường đầu tư hạ tầng công nghệ và chia sẻ dữ liệu trong toàn hệ thống Tòa án nhân dân; triển khai đồng bộ hệ thống quản lý án điện tử tích hợp AI trên nền tảng dữ liệu thống nhất, liên thông giữa ba cấp tòa. Phát triển “Kho dữ liệu pháp lý quốc gia” chứa toàn bộ bản án, quyết định, án lệ, văn bản quy phạm pháp luật, được chuẩn hóa và mã hóa để phục vụ huấn luyện AI; nâng cao năng lực đội ngũ thẩm phán và cán bộ Tòa án về công nghệ số; bảo đảm nguyên tắc minh bạch, bảo mật và đạo đức trong sử dụng AI.
.jpg)
Có ý kiến cho rằng, việc ứng dụng AI trong hoạt động xét xử đòi hỏi phải có một khung pháp lý hoàn chỉnh và phù hợp, hướng tới việc nâng cao hiệu quả của việc tra cứu, tìm kiếm văn bản pháp luật, phân tích tiền lệ xét xử, từ đó giúp phán đoán các vấn đề pháp lý một cách nhanh chóng và chính xác hơn. Không ngừng hoàn thiện và huấn luyện AI trong hỗ trợ giải quyết, tìm kiếm và giải đáp các tình huống pháp lý. Nâng cao năng lực đọc hiểu, xử lý câu hỏi từ người sử dụng “Trợ lý ảo” để dễ tiếp cận hơn, tăng tỷ lệ câu trả lời của AI phù hợp với câu hỏi được đưa ra. Nâng cao năng lực tiếp cận chuyển đổi số, trẻ hóa đội ngũ thẩm phán, thư ký Tòa án, đồng thời nâng cao năng lực trình độ chuyên môn để thẩm phán là người trực tiếp thực hiện công tác xét xử hiệu quả, vừa là người huấn luyện cho AI và kiểm soát chất lượng dữ liệu học máy cho AI.
Việc nâng cao năng lực ứng dụng AI trong hoạt động xét xử tại Việt Nam đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, hệ thống, trong đó các yếu tố về nhận thức, năng lực con người, tổ chức quản lý, pháp lý, công nghệ và nguồn lực phải được phát triển song hành và hỗ trợ lẫn nhau. Không thể chỉ tập trung vào một khía cạnh mà bỏ qua các yếu tố khác. Đặc biệt, trong suốt quá trình triển khai, cần luôn đặt mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác xét xử, đảm bảo công bằng, minh bạch và bảo vệ quyền lợi của người dân. AI là công cụ hỗ trợ đắc lực nhưng không bao giờ có thể thay thế hoàn toàn vai trò, trách nhiệm và sự phán đoán của con người trong việc thực thi công lý. Chỉ khi nào các giải pháp này được triển khai một cách đồng bộ và bền vững, Việt Nam mới có thể tận dụng được tiềm năng to lớn của công nghệ AI để xây dựng một hệ thống tư pháp hiện đại, minh bạch và hiệu quả, đáp ứng được yêu cầu của thời đại mới.
Thanh Hương