Ngày làm việc cuối tuần qua, khi cho ý kiến vào Dự án nói trên, nhiều thường vụ Quốc hội nhất trí phương án nâng cấp tuyến đường sắt hiện tại để đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hoá và hành khách địa phương đồng thời xây dựng mới tuyến đường sắt với tốc độ 300 km/h chuyên chở hành khách, tuy nhiên còn băn khoăn với con số đầu tư cực lớn (55 tỷ USD).
Rút ngắn hành trình
Trình bày Tờ trình Chính phủ về dự án này, Bộ trưởng Bộ GTVT Hồ Nghĩa Dũng cho biết: đến năm 2030, dự báo nhu cầu hành khách trên hành lang vận tải Bắc - Nam là 534.000 hành khách/ngày, tương đương 195 triệu hành khách/năm (chỉ tính những chuyến đi liên tỉnh). Trong khi đó tổng năng lực của các loại phương thức vận tải trên hành lang vận tải Bắc – Nam chỉ đáp ứng được khoảng 378.000 hành khách/ngày, tương đương 138 triệu hành khách/năm. Như vậy còn 156.000 hành khách/ngày, tương đương 57 triệu hành khách/năm mà các loại phương thức vận tải không thể đáp ứng được.
Nếu có đường sắt cao tốc (ĐSCT) nối Hà Nội - TP Hồ Chí Minh sẽ giải quyết nhu cầu vận chuyển hành khách khi mà thực tế đang quá tải (nhất là trong các dịp lễ, tết).
Bộ trưởng Hồ Nghĩa Dũng cung cấp thêm: ĐSCT sẽ xây dựng với 27 ga, trong đó 25 ga dọc tuyến và 2 ga cuối. Thời gian chạy tàu từ Hà Nội - Vinh là 1 giờ 24 phút; từ Thành phố Hồ Chí Minh - Nha Trang là 1 giờ 30 phút. Thời gian chạy tàu từ Hà Nội - Hoà Hưng là 5 giờ 38 phút đối với tàu nhanh (chỉ đỗ các ga Vinh, Đà Nẵng, Nha Trang) và 6 giờ 51 phút với tàu thường đỗ ở tất cả các ga.
Theo tính toán sơ bộ của Chính phủ, tổng mức đầu tư của Dự án ĐSCT sẽ là 55 tỷ USD, trong đó chủ yếu chi cho kết cấu hạ tầng (gần 31 tỷ USD), bình quân sẽ phải đầu tư 680 tỷ đồng/1km.
Chính phủ trình UBTVQH 4 phương án và cho rằng với phương án nâng cấp tuyến đường sắt hiện tại để đáp ứng nhu cầu vận chuyển hàng hoá và hành khách địa phương đồng thời xây dựng mới tuyến đường sắt với tốc độ 300 km/h chuyên chở hành khách là ưu việt hơn cả.
Ngân sách nhà nước có đáp ứng?
Thẩm tra sơ bộ dự án ĐSCT, Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường của Quốc hội nhất trí với phương án nói trên của Chính phủ. Tuy nhiên, Chủ nhiệm Đặng Vũ Minh đề nghị cung cấp thêm thông tin so sánh lợi thế giữa các phương án. Cần làm rõ việc đầu tư xây dựng mới đường sắt cao tốc thì phương án xử lý tuyến đường sắt hiện có sẽ như thế nào.
Nhiều thường vụ đồng ý với chủ trương xây dựng ĐSCT nhưng băn khoăn về số tiền đầu tư và hiệu quả kinh tế mà nó mang lại.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền thì số tiền 55 tỷ USD được tính tại thời điểm 2008. Ở thời điểm này, chỉ tính giá đất đền bù cũng đã tăng gấp 4 lần nên khi bắt tay vào đầu tư, chăc chắn sẽ không dừng ở con số 55 tỷ USD. “Cả nước còn nhiều dự án khác cần một lượng vốn rất lớn, do vậy phải tính toán”, ông Hiền nói.
Chung lo lắng, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Nguyễn Văn Thuận cho rằng vốn của dự án ĐSCT phải được cân đối trong tổng thể nhu cầu vốn của nền kinh tế.
Thẩm tra dự án này, Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường cũng cho rằng: đây là Dự án có vốn đầu tư rất lớn, suất đầu tư cao, trong đó tập trung chủ yếu cho xây dựng kết cấu hạ tầng (chiếm 55,3%) nên đề nghị tính toán, cân đối lại các khoản nói trên và làm rõ mức đầu tư cho việc nâng cấp tuyến đường sắt hiện tại phục vụ vận chuyển hàng hóa và hành khách địa phương khi lựa chọn phương án nói trên.
Về vấn đề huy động vốn, Chính phủ trình 2 phương án, và cả hai nguồn vốn đều chủ yếu là nguồn ngân sách nhà nước.
Giá vé tàu bằng 75% vé máy bay?
Dự án đòi hỏi vốn đầu tư lớn nhưng hiệu quả tài chính không cao. Đó là nhận xét của nhiều thường vụ QH. Đơn cử, khi áp dụng chính sách giá vé 3 (bằng 75% giá vé máy bay) thì chỉ số nội hoàn tài chính cũng chỉ đạt 2,4 - 3%.
Theo Ủy ban KHCNMT, cần tính đến yếu tố giá vé (dự kiến bằng 75% giá vé máy bay) ảnh hưởng như thế nào đối với lượng hành khách đi tàu khi đối tượng này còn có cơ hội lựa chọn phương tiện khác là đường hàng không; làm rõ phương án giá vé thấp để đa số nhân dân thu nhập thấp có thể sử dụng phương tiện này. Có như vậy thì mới thu hút được đông đảo hành khách tham gia.
Bộ trưởng Hồ Nghĩa Dũng phân trần: có thể phải sau 12 năm có thể thu hồi được vốn.
Còn Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền thì cho rằng: với giá vé như vậy, hành khách có thể lựa chọn đường hàng không chứ không phải đường sắt. Ông Hiền cho rằng trong tương lai, quốc lộ 1A được nâng cấp, rồi đường mòn Hồ Chí Minh…hành khách có thể lựa chọn các phương án di chuyển này nhưng Chính phủ chưa tính xem có bao nhiêu % chọn ĐSCT.
Kết thúc phiên thảo luận Dự án này, nhiều thường vụ nhất trí chưa nên quyết định cụ thể về Dự án tại Kỳ họp thứ 7 tới đây vì còn để các Đại biểu Quốc hội có thời gian nghiên cứu, xem xét
Thu Hằng