Ngày 18/11, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú dự và chỉ đạo Hội thảo Thực tiễn thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (TNBTCNN) năm 2017 và những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung nhằm đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Tháo gỡ vướng mắc, nâng cao hiệu quả công tác bồi thường nhà nước trong thời gian tới
Phát biểu khai mạc, Cục trưởng Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và bồi thường nhà nước (ĐKGDBĐ&BTNN) Cù Thu Anh cho biết, đến nay, sau gần 8 năm thi hành, cùng với sự chỉ đạo sát sao và tinh thần trách nhiệm, sự toàn diện trong việc triển khai, tổ chức thi hành của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho thấy hoạt động quản lý nhà nước, giải quyết yêu cầu bồi thường, xem xét trách nhiệm hoàn trả đã được thực hiện bài bản, đồng bộ và hiệu quả, Luật TNBTCNN năm 2017 đã thực sự đi vào cuộc sống.
Luật cơ bản đã đạt được mục đích khi ban hành, thực hiện được vai trò, sứ mệnh trong giai đoạn vừa qua, góp phần bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người bị thiệt hại, đồng thời nâng cao trách nhiệm công vụ của đội ngũ công chức. Kết quả tổ chức thi hành Luật đã khẳng định trách nhiệm của Nhà nước với Nhân dân, giúp củng cố niềm tin của Nhân dân vào chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, từ đó góp phần vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đáp ứng yêu cầu thực thi Hiến pháp năm 2013 và Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, qua quá trình triển khai thi hành Luật cũng đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc cần phải khắc phục. Đồng thời, trước những bối cảnh và yêu cầu mới đặt ra hiện nay cần phải thể chế hóa quy định về quyền được bồi thường của người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực (TN, LP, TC) tại Quy định số 231-QĐ/TW ngày 17/01/2025 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống TN, LP, TC, đảm bảo phù hợp với việc sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cải cách thủ tục hành thì việc sửa đổi, bổ sung Luật TNBTCNN là hết sức cần thiết. Dự kiến Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật TNBTCNN sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XVI (tháng 10/2026).
Cục trưởng Cù Thu Anh phát biểu khai mạc Hội thảo.
Vì vậy, Hội thảo có ý nghĩa quan trọng nhằm đánh giá những kết quả đã đạt được; nhìn nhận, phân tích về những hạn chế, vướng mắc trong quá trình tổ chức triển khai thi hành Luật TNBTCNN; đồng thời thảo luận, đề xuất các nội dung sửa đổi, bổ sung Luật TNBTCNN đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới, góp phần nâng cao hiệu quả công tác BTNN trong thời gian tới. Cục trưởng Cù Thu Anh đề nghị các đại biểu trao đổi, thảo luận, tập trung đánh giá, làm sâu sắc hơn những kết quả đã đạt được trong công tác tổ chức triển khai thi hành Luật TNBTCNN; phân tích, chỉ rõ các hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân, cùng chia sẻ những kinh nghiệm hay trong tổ chức triển khai thi hành Luật tại Bộ, ngành, địa phương mình; đồng thời, đề xuất các nội dung cần phải sửa đổi, bổ sung trong Luật TNBTCNN để đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Đại diện Cục ĐKGDBĐ&BTNN, bà Nguyễn Thị Tươi, đã trình bày đánh giá tình hình thi hành Luật TNBTCNN năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành, qua đó nêu một số đề xuất để hoàn thiện pháp luật về TNBTCNN đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Trong đó, để thể chế hóa Quy định số 231-QĐ/TW ngày 17/01/2025 về bảo vệ người đấu tranh chống TN, LP, TC, Cục ĐKGDBĐ&BTNN sẽ nghiên cứu, bổ sung các quy định về TNBTCNN đối với người đấu tranh chống TN, LP, TC hoặc người thân bị thiệt hại khi không áp dụng hoặc áp dụng không kịp thời biện pháp bảo vệ tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật TNBTCNN, bảo đảm phù hợp, thống nhất với các quy định về việc Nhà nước bồi thường trong các lĩnh vực khác, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và khả năng chi trả của ngân sách nhà nước. Đồng thời, sửa đổi các quy định của một số bộ luật, luật có liên quan tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật TNBTCNN.
Để đảm bảo phù hợp với việc sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cải cách thủ tục hành chính, dự kiến việc sửa đổi, bổ sung tập trung vào các nhóm quy định sau: Nhóm quy định về cơ quan giải quyết bồi thường; Nhóm quy định về trình tự, thủ tục giải quyết yêu cầu bồi thường tại cơ quan trực tiếp quản lý người thi hành công vụ gây thiệt hại; Nhóm quy định về quản lý nhà nước về công tác bồi thường.
Luật TNBTCNN cũng sẽ được sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện Luật. Chẳng hạn, cần nghiên cứu bổ sung một số trường hợp có hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ, có thiệt hại xảy ra nhưng không thuộc những trường hợp liệt kê từ Điều 17 đến Điều 21; cần nghiên cứu để lượng hóa một số thiệt hại được bồi thường để đảm bảo quyền lợi của người bị thiệt hại; cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các điều quy định về cơ quan giải quyết bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự để đảm bảo thống nhất cách hiểu và dễ áp dụng trong thực tiễn; cần tiếp tục nghiên cứu bổ sung các quy định nhằm bảo đảm tính khả thi trong quá trình thực hiện và khắc phục được những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành…
Trên cơ sở định hướng dự kiến sửa đổi Luật của Cục ĐKGDBĐ&BTNN, các đại biểu dự Hội thảo đã tập trung thảo luận, đóng ý ý kiến đề xuất vào các quy định về: phạm vi TNBTCNN; thiệt hại được bồi thường; trình tự, thủ tục giải giải quyết yêu cầu bồi thường; cơ quan giải quyết bồi thường; trách nhiệm hoàn trả của người thi hành công vụ, quản lý nhà nước về công tác bồi thường.
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú chụp ảnh lưu niệm cùng các đại biểu.
Thể chế hóa quy định liên quan đến bảo vệ người tố cáo
Qua kết quả nghiên cứu ban đầu của Cục ĐKGDBĐ&BTNN và các ý kiến đóng góp của các đại biểu, phát biểu bế mạc Hội thảo, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú ghi nhận 3 nhóm vấn đề lớn cần tập trung giải quyết để chuẩn bị cho việc sửa đổi, bổ sung Luật TNBTCNN.
Về việc thể chế hóa quy định liên quan đến bảo vệ người tố cáo, chúng ta cần cụ thể hóa Quy định 231 về bảo vệ người tố giác trong chống TN, LP, TC, đặc biệt là xác định TNBTCNN trong trường hợp không bảo vệ được các chủ thể liên quan. Vừa qua, Bộ Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với Ban Nội chính Trung ương, Viện kiểm sát, Tòa án, Công an và các cơ quan hữu quan, về cơ bản đã thống nhất định hướng xử lý. Tới đây, chúng ta sẽ tiếp tục rà soát để hoàn thiện nội dung này.
Về việc đồng bộ hóa luật với công tác sắp xếp bộ máy và phân cấp, phân quyền, Thứ trưởng cho biết, trong thời gian qua, việc sắp xếp lại bộ máy, tổ chức lại chính quyền địa phương và thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền đã làm cho nhiều nội dung của Luật không còn phù hợp. Do đó, lần sửa đổi này sẽ kế thừa các quy định về phân cấp, phân quyền đã được nêu trong Nghị định 120 và 121 để cụ thể hóa vào Luật, đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
Về giải quyết những bất cập, vướng mắc của Luật TNBTCNN, theo Thứ trưởng, đây là nhóm vấn đề khó khăn và phức tạp nhất. Qua thảo luận, chúng ta đã xác định được một số vướng mắc bắt nguồn từ cả quy định của pháp luật và công tác tổ chức thi hành. Riêng đối với các quy định cần sửa đổi, Thứ trưởng ghi nhận 6 vấn đề trọng tâm. Trong đó, về phạm vi bồi thường, hiện tại, phạm vi của Luật còn chưa bao gồm Quy định 231. Vấn đề đặt ra là có nên thu hẹp phạm vi hiện hành hay không? Đây là một việc rất khó, nhưng chúng ta cần dũng cảm xem xét, bởi nhiều quy định trong phạm vi này không được áp dụng trên thực tế. Liệu chúng ta có thể mạnh dạn bớt đi và thuyết minh để chuyển sang cơ chế dân sự được không? Nếu giữ lại những quy định không có tính khả thi thì có thực sự cần thiết?
Hay về thiệt hại được bồi thường, cần đảm bảo sự tương thích với Bộ luật Dân sự, nhưng cũng phải thừa nhận tính đặc thù của quyền lực nhà nước. Trong nhiều trường hợp, Nhà nước phải đưa ra quyết định bắt buộc chứ không thể hoàn toàn tuân theo cơ chế dân sự thông thường. Về thời gian, kinh phí và nguồn lực, đây là yếu tố quan trọng cần được quy định rõ ràng để đảm bảo tính khả thi của Luật… Việc giải quyết trọn vẹn các vấn đề trên sẽ quyết định phương án là chỉ sửa đổi, bổ sung hay phải sửa đổi toàn diện Luật.
Nêu rõ các bước triển khai tiếp theo, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú nhấn mạnh, dù còn gần một năm, nhưng thời gian không còn nhiều, vì chúng ta phải hoàn thành các thủ tục thẩm định, trình Chính phủ trước tháng 7/2026 để kịp trình Quốc hội. Vì vậy, Thứ trưởng trân trọng cảm ơn sự tham gia và những ý kiến đóng góp quý báu của các Bộ, ngành, địa phương và mong tiếp tục nhận được sự hỗ trợ, đồng hành của Bộ, ngành, địa phương để xây dựng được hồ sơ Luật có chất lượng và khả thi.
T.Hoàng